habarlar

Ulalansoň, adamyň eşidişi kem-kemden peselýär. Her 10 ýaşynda eşidiş ukybynyň ýitmegi iki esse diýen ýaly bolýar we 60 ýaşdan uly adamlaryň üçden iki bölegi kliniki taýdan möhüm eşidiş ýitgilerinden ejir çekýär. Eşidiş ukybynyň peselmegi we aragatnaşygyň bozulmagy, aň-düşünjäniň peselmegi, demans, lukmançylyk çykdajylarynyň ýokarlanmagy we saglygyň beýleki ýaramaz netijeleriniň arasynda baglanyşyk bar.

Her kim ömrüniň dowamynda ýuwaş-ýuwaşdan ýaş bilen baglanyşykly eşidiş ýitgisini başdan geçirer. Adamyň eşidiş ukyby, içki gulagyň (kokleýa) sesi nerw signallaryna takyk kodlap biljekdigine baglydyr (soň beýniniň korteksi tarapyndan gaýtadan işlenýär we manysyna bölünýär). Gulakdan beýnine barýan ýoluň islendik patologiki üýtgemeleri eşidişe ýaramaz täsir edip biler, ýöne kokleýa bilen baglanyşykly ýaş bilen baglanyşykly eşidişiň ýitmegi iň köp ýaýran sebäpdir.

Ageaş bilen baglanyşykly eşidiş ukybynyň häsiýeti, sesiň nerw signallaryna kodlanmagy üçin jogapkär içki gulak eşidiş saç öýjükleriniň kem-kemden ýitmegidir. Bedeniň beýleki öýjüklerinden tapawutlylykda içki gulakdaky eşidiş saç öýjükleri täzeden döräp bilmeýär. Dürli etiologiýalaryň jemleýji täsiri astynda bu öýjükler adamyň ömründe kem-kemden ýitip gidýär. Ageaş bilen baglanyşykly eşidişiň ýitmegi üçin iň möhüm töwekgelçilik faktorlary garrylygy, deriniň has açyk reňkini (bu kokleer pigmentasiýasynyň görkezijisidir, sebäbi melanin kokleýa goraýjy täsir edýär), erkeklik we ses eşidişini öz içine alýar. Beýleki töwekgelçilik faktorlaryna süýji keseli, çilim çekmek we gipertoniýa ýaly ýürek-damar keselleriniň töwekgelçilik faktorlary girýär, bu bolsa kokleýar gan damarlarynyň mikrowaskulýar şikeslenmegine sebäp bolup biler.

Adamyň eşidişi, ulalanda, esasanam ýokary ýygylykly sesleri eşitmek meselesinde kem-kemden peselýär. Kliniki taýdan ähmiýetli eşidiş ýitgileri ýaş bilen ýokarlanýar we her 10 ýaşynda eşidiş ukybynyň ýitmegi iki esse diýen ýaly ýokarlanýar. Şonuň üçin 60 ýaşdan uly ýaşlylaryň üçden iki bölegi kliniki taýdan möhüm eşidiş ukybyndan ejir çekýär.

Epidemiologiki gözlegler eşidişiň ýitmegi bilen aragatnaşyk päsgelçilikleriniň, aň-düşünjäniň peselmegi, demans, lukmançylyk çykdajylarynyň ýokarlanmagy we saglygyň beýleki ýaramaz netijeleriniň arasyndaky baglanyşygy görkezdi. Geçen onýyllygyň dowamynda geçirilen gözlegler, bu subutnamalara esaslanyp, eşidiş ukybynyň peselmegine we demansiýa täsirine ünsi jemledi, Demensiýa boýunça Lancet komissiýasy 2020-nji ýylda orta we garrylykdaky eşidiş ýitgisi demansyň ösmegi üçin iň uly üýtgäp biljek töwekgelçilik faktory bolup, demans keseliniň 8% -ini emele getirýär diýen netijä geldi. Eşidiş ukybynyň peselmegini we demans töwekgelçiligini ýokarlandyrýan esasy mehanizmiň eşidiş ukybynyň ýaramaz täsirleri we eşidiş kodunyň ýeterlik däl bilim akymyna, beýniniň atrofiýasyna we sosial izolýasiýa bolmagyna garaşylýar.

Ageaş bilen baglanyşykly eşidiş ýitgisi, wagtyň geçmegi bilen iki gulakda ýuwaş-ýuwaşdan we gizlinlikde ýüze çykar, anyk tüweleme hadysalary bolmazdan. Sesiň eşidilişine we aýdyňlygyna, şeýle hem adamlaryň gündelik aragatnaşyk tejribesine täsir eder. Eşidişiň ýumşaklygyndan ejir çekýänler köplenç eşidişiniň azalýandygyna düşünmeýärler we tersine eşidiş kynçylyklarynyň düşnüksiz gürlemek we fon sesleri ýaly daşarky faktorlar sebäpli ýüze çykýandygyna ynanýarlar. Eşidiş agyrlygy bolan adamlar ýuwaş-ýuwaş şertlerde-de gürleýiş aýdyňlygy meselelerini ýuwaş-ýuwaşdan görerler, şowhunly şertlerde gürlemek tükeniksiz duýular, sebäbi gürleýiş signallaryny gaýtadan işlemek üçin has köp bilim gerek. Adatça, maşgala agzalary hassanyň eşidiş kynçylyklaryna iň gowy düşünýärler.

Näsagyň eşidiş meselelerine baha berlende, adamyň eşidiş duýgusynyň dört faktora baglydygyna düşünmek möhümdir: gelýän sesiň hiline (fon sesleri ýa-da sesleri bolan otaglarda gürleýiş signallarynyň ýapylmagy), orta gulakdan kokleýa (ýagny geçiriji eşidiş) mehaniki prosesi, kokleýa ses signallaryny nerw elektrik signallaryna öwürýär we beýni kortejini üýtgedýär. manysyna signal berýär (ýagny merkezi eşidiş işleýşi). Näsag eşidiş meselesini ýüze çykaranda, sebäp ýokarda agzalan dört bölekden biri bolup biler we köp halatlarda eşidiş meselesi ýüze çykmazdan ozal birden köp bölegi täsir edýär.

Deslapky kliniki baha bermegiň maksady, hassanyň aňsatlyk bilen bejerip bilýän geçiriji eşidiş ukybynyň ýa-da otolaringolog tarapyndan goşmaça baha berilmegini talap edip biljek eşidiş ýitgileriniň başga görnüşlerine baha bermekdir. Maşgala lukmanlary tarapyndan bejerilip bilinýän geçiriji eşidiş ýitgisi, lukmançylyk taryhyna (gulagyň agyrylary bilen bilelikde ýüze çykýan ýiti başlangyç we ýokarky dem alyş ýollarynyň ýokançlygy bilen bilelikde gulagyň dolulygyna) ýa-da otoskopiýa barlagyna (gulak kanalynyň doly kerumen emboliýasy ýaly) esaslanyp kesgitlenip bilinýän otit serişdesini we kerumen emboliýasyny öz içine alýar. Otolaringolog tarapyndan has giňişleýin baha berilmegini ýa-da maslahat berilmegini talap edýän eşidiş ukybynyň alamatlary, gulagyň dökülmegi, adaty otoskopiýa, dowamly garynja, baş aýlanmagy, eşidişiň üýtgemegi ýa-da assimetriýa ýa-da geçiriji sebäpler bolmazdan duýdansyz eşidiş ýitmegi (orta gulagyň süzülmesi ýaly).

Duýdansyz duýgur eşidiş ýitgisi, otolaringolog tarapyndan (has gowusy başlanandan 3 günüň içinde) gyssagly baha berilmegini talap edýän az sanly eşidiş ýitgilerinden biridir, sebäbi glýukokortikoid interwensiýasyny ir anyklamak we ulanmak eşidişiň dikelmek mümkinçiligini ýokarlandyryp biler. Duýdansyz duýgur eşidiş ýitgisi gaty seýrek, her ýyl 1/10000 bolýar, köplenç 40 ýa-da ondan uly ýaşlylarda. Geçiriji sebäpler sebäpli ýüze çykýan birtaraplaýyn eşidiş ýitgisi bilen deňeşdirilende, duýdansyz duýgur eşidiş ukyby bolan näsaglar, adatça bir gulakda ýiti, agyrysyz eşidiş ýitgilerini habar berýärler, netijede beýlekileriň gürleýänini eşitmek ýa-da düşünmek düýbünden bolmaz.

Häzirki wagtda pyşyrdamak synaglaryny we barmagy bükmek synaglaryny goşmak bilen eşidiş ukybyny barlamak üçin birnäçe ýatylýan usul bar. Şeýle-de bolsa, bu synag usullarynyň duýgurlygy we aýratynlygy dürli-dürli bolýar we hassalarda ýaş bilen baglanyşykly eşidiş ukybynyň peselmegine baglylykda olaryň netijeliligi çäklendirilip bilner. Aýratyn-da bellemeli zat, adamyň ömrüniň dowamynda eşidiş kem-kemden azalýar (1-nji surat), barlag netijelerine garamazdan, näsagyň ýaşyna, eşidiş ukybyny görkezýän alamatlara we başga kliniki sebäplere görä belli bir derejede ýaş bilen baglanyşykly eşidiş ukybynyň bardygyny çaklamak mümkin.

Eşidiş ýitgisini tassyklaň we baha beriň we audiologa ýüz tutuň. Eşidiş baha beriş prosesinde lukman hassanyň eşidişini barlamak üçin ses geçirmeýän otagda kalibrlenen audiometr ulanýar. Näsagyň 125-8000 Hz aralygynda desibellerde ygtybarly kesgitläp biljek iň pes ses güýjüne (ýagny eşidiş bosagasyna) baha beriň. Pes eşidiş bosagasy gowy eşidişini görkezýär. Çagalarda we ýaş ulularda ähli ýygylyklar üçin eşidiş çäkleri 0 dB-e ýakyn, ýöne ýaş ulaldygyça eşidiş kem-kemden azalýar we eşidiş çäkleri kem-kemden ýokarlanýar, esasanam ýokary ýygylykly sesler üçin. Bütindünýä saglygy goraýyş guramasy, eşidişiň iň möhüm ses ýygylyklarynda (500, 1000, 2000 we 4000 Hz) dört ýygylyk arassa ses ortaça [PTA4] diýlip atlandyrylýan adamyň eşidişiniň ortaça çägine esaslanýar. Kliniki lukmanlar ýa-da hassalar, PTA4 esasly hassanyň eşidiş derejesiniň işleýşine we degişli dolandyryş strategiýalaryna täsirine düşünip bilerler. Süňk geçirijilik eşidiş synaglary we dile düşünmek ýaly eşidiş synaglary wagtynda geçirilen beýleki synaglar, eşidişiň ýitmeginiň sebäbiniň eşidiş ukybynyň ýitmeginiň ýa-da eşidişiň merkezi eşidiş ýitgisiniň bolup biljekdigini ýa-da eşidiş reabilitasiýa meýilnamalary üçin görkezme berip biler.

Ageaş bilen baglanyşykly eşidiş ýitgilerini çözmek üçin esasy kliniki esas, täsirli aragatnaşygy, gündelik çärelere gatnaşmagy we howpsuzlygy üpjün etmek üçin eşidiş gurşawynda (aýdym-saz we ses duýduryşlary) gürleýiş we beýleki sesleriň elýeterliligini ýokarlandyrmakdyr. Häzirki wagtda ýaş bilen baglanyşykly eşidişiň ýitmegi üçin dikeldiş bejergisi ýok. Bu keseli dolandyrmak, esasan, eşidiş goragyna, gelýän eşidiş signallarynyň hilini optimizirlemek üçin aragatnaşyk strategiýalaryny (bäsdeş fon sesinden başga), eşidiş enjamlaryny we kokleir implantlaryny we beýleki eşidiş tehnologiýalaryny ulanmaga gönükdirilendir. Peýdany alýan ilatda eşidiş enjamlarynyň ýa-da kokleir implantlarynyň ulanylyş derejesi henizem gaty pes.
Eşidiş goragy strategiýalarynyň esasy maksady, ses çeşmesinden uzak durmak ýa-da ses çeşmesiniň sesini azaltmak, şeýle hem zerur bolsa eşidiş gorag enjamlaryny (gulakhalkalar) ulanmak arkaly ses täsirini azaltmak. Aragatnaşyk strategiýalary, adamlary ýüzbe-ýüz gürleşmäge höweslendirmek, gepleşik wagtynda goluň uzynlygyny saklamak we fon sesini azaltmagy öz içine alýar. Faceüzbe-ýüz gürleşende, diňleýji has eşidiş signallaryny alyp biler, şeýle hem merkezi nerw ulgamynyň söz signallaryny çözmegine kömek edýän gürleýjiniň ýüz keşplerini we dodak hereketlerini görüp biler.
Eşidiş enjamlary ýaş bilen baglanyşykly eşidiş ýitgisini bejermegiň esasy gatyşma usuly bolup galýar. Eşidiş enjamlary sesi güýçlendirip biler we has ösen eşidiş enjamlary, şowhunly ýerlerde aragatnaşygy gowulandyrmak üçin möhüm ähmiýete eýe bolan mikrofonlar we sanly signallary gaýtadan işlemek arkaly islenýän maksat sesiniň signal-ses sesini gowulaşdyryp biler.
Resept däl eşidiş enjamlary, ortaça eşidiş ukyby pes bolan ulular üçin amatly, PTA4 bahasy adatça 60 dB-den pes we bu ilat eşidiş ýitgileriniň 90% -den 95% -ine çenli. Munuň bilen deňeşdirilende, reseptli eşidiş enjamlary has ýokary ses çykaryjy derejesine eýe we has agyr eşidiş ukyby bolan ulular üçin amatly, ýöne diňe eşidiş hünärmenlerinden alyp bolýar. Bazar ýetişensoň, artykmaç eşidiş enjamlarynyň bahasynyň ýokary hilli simsiz gulakhalkalar bilen deňeşdirilmegine garaşylýar. Eşidiş enjamynyň öndürijiligi simsiz gulaklaryň adaty aýratynlygyna öwrülensoň, artykmaç eşidiş enjamlary ahyrsoňy simsiz gulaklardan tapawutly bolup bilmez.
Eşidiş ýitgisi agyr bolsa (PTA4 bahasy adatça ≥ 60 dB) we eşidiş enjamlaryny ulananyňyzdan soň başgalara düşünmek kyn bolsa, kokleir implant operasiýasy kabul edilip bilner. Kokleir implantlary sesi kodlaýan we kokleer nerwlerini gönüden-göni höweslendirýän nerw protez enjamlarydyr. Ambulatoriýa operasiýasy wagtynda otolaringolog tarapyndan 2 sagat töweregi wagt alýar. Implantasiýa edilenden soň, näsaglara kokleir implantlary arkaly gazanylan eşidişe uýgunlaşmak we nerw elektrik gyjyndyrmasyny manyly dil we ses hökmünde kabul etmek üçin 6-12 aý gerek.