habarlar

Uzak wagtlap gaýgy bozulmagy, ýakyn adamyň öleninden soň ýüze çykýan stres sindromy bolup, adamda sosial, medeni ýa-da dini amallarda garaşylýandan has uzak wagtlap güýçli, güýçli gaýgy duýulýar. Adamlaryň takmynan 3-10 göterimi ýakyn adamynyň tebigy ölüminden soň uzak wagtlap gaýgy keselini döredýär, ýöne çaga ýa-da ýoldaş ölende ýa-da ýakyn adam garaşylmadyk ýagdaýda ölse has köp bolýar. Depressiýa, alada we trawmatikden soňky stres bozulmalary kliniki baha berişde gözden geçirilmelidir. Gaýgy üçin subutnamalara esaslanýan psihoterapiýa ilkinji bejergidir. Maksat hassalara ýakynlarynyň baky gidendigini kabul etmek, merhum bolmasa manyly we manyly durmuşda ýaşamak we merhum baradaky ýatlamalaryny ýuwaş-ýuwaşdan ýok etmekdir.

Kazyýet
55 ýaşly dul aýal adamsynyň duýdansyz ýürek ölüminden 18 aý soň lukmanyna baryp gördi. Adamsy ölenden soň, hasraty asla azalmady. Ol adamsy hakda pikirlenmegi bes edip bilmedi we gidenine ynanyp bilmedi. Recentlyaňy-ýakynda gyzynyň kollejini gutaranyny belläninde-de, ýalňyzlygy we adamsyna bolan höwesi aradan aýrylmady. Beýleki jübütler bilen gatnaşyk saklamagy bes etdi, sebäbi adamsynyň indi ýokdugyny ýatdan çykarmak gaty gynandy. Her gije uklamak üçin özüni aglady, ölümini nädip öňünden görmelidigi we ölmegini nädip isleýändigi hakda oýlandy. Onda süýji keseli we iki gezek uly depressiýa bardy. Goşmaça baha, gandaky şeker derejesiniň birneme ýokarlanandygyny we 4,5 kg (10lb) agramynyň ýokarlanandygyny ýüze çykardy. Näsagyň hasratyna nähili baha bermeli we bejermeli?

Kliniki mesele
Gynanýan hassalary bejerýän kliniki lukmanlaryň kömek etmäge mümkinçiligi bar, ýöne köplenç ony alyp bilmeýärler. Bu hassalaryň käbiri uzak wagtlap gaýgy keselinden ejir çekýärler. Olaryň hasraty giň we güýçli bolup, ýogalanlaryň köpüsiniň adatça durmuşda üýtgäp başlamagyndan has uzak dowam edýär we hasrat azalýar. Uzak wagtlap gaýgy keseli bolan adamlar ýakyn adamyň ölümi bilen baglanyşykly agyr emosional agyrylary görkezip bilerler we adam gidensoň geljekdäki manylaryny göz öňüne getirmekde kynçylyk çekip bilerler. Gündelik durmuşda kynçylyklary başdan geçirip bilerler we öz janyna kast etmek pikiri ýa-da özüni alyp barşy bolup biler. Käbir adamlar, ýakyn biriniň ölümi öz durmuşynyň gutarandygyny aňladýar we bu ugurda edip biljek zady az. Özlerine gaty kyn bolup bilerler we gynanjyny gizlemelidir öýdýärler. Dostlary we maşgalasy hem gynanýarlar, sebäbi hassanyň diňe merhum hakda pikir edýändigi we häzirki gatnaşyklara we çärelere kän bir gyzyklanmaýandygy sebäpli, hassany “ýatdan çykar” we dowam etdirmegi aýdyp bilerler.
Uzak wagtlap gaýgy bozulmagy täze kategoriki diagnoz, onuň alamatlary we bejergisi baradaky maglumatlar entek giňden belli däl. Kliniki lukmanlar uzak wagtlap gaýgy keselini tanamak üçin tälim alyp bilmezler we täsirli bejergini ýa-da subutnamalaýyn goldawy nädip bilip bilmezler. COVID-19 pandemiýasy we uzak wagtlap dowam edýän gaýgy keselini anyklamak boýunça ösýän edebiýat, kliniki lukmanlaryň hasraty we ýakyn adamyň ölümi bilen baglanyşykly beýleki duýgy meselelerini nädip tanamalydygyna we olara nähili jogap bermelidigine ünsi artdyrdy.
2019-njy ýylda keselleriň we degişli saglyk meseleleriniň halkara statistik klassifikasiýasynyň (ICD-11) 11-nji wersiýasynda Bütindünýä saglyk guramasy (BSG) we Amerikan psihiatrik birleşigi (Amerikan psihiatrik birleşigi)
2022-nji ýylda akyl bozulmalarynyň diagnostika we statistika gollanmasynyň bäşinji neşiri (DSM-5) uzak wagtlap gaýgy bozulmagynyň resmi anyklaýyş ölçeglerini aýratyn goşdy. Öň ulanylan adalgalara çylşyrymly gaýgy, dowamly çylşyrymly ýogalmak we trawmatiki, patologiki ýa-da çözülmedik hasrat girýär. Uzaga çekýän hasrat bozulmalarynyň alamatlaryna güýçli nostalgiýa, merhum üçin göz aýlamak ýa-da awlamak, gaýgy-gamyň dowamly, güýçli we giňden ýaýran görnüşleri goşulýar.
Uzaga çekýän hasrat bozulmalarynyň alamatlary belli bir wagtlap dowam etmeli (ICD-11 kriteriýalaryna görä months6 aý we DSM-5 kriteriýalaryna görä months12 aý), kliniki taýdan möhüm kynçylyklara ýa-da işiň bozulmagyna sebäp bolmaly we hassanyň medeni, dini ýa-da jemgyýetçilik toparynyň hasrat üçin garaşýanlaryndan ýokary bolmaly. ICD-11, gynanç, günäkärlik, gahar, oňyn duýgulary duýup bilmezlik, duýgudaşlyk, ýakyn adamyň ölümini inkär etmek ýa-da kynçylyk çekmek, bir bölegiňi ýitirmek we jemgyýetçilik ýa-da beýleki çärelere gatnaşmagyň azalmagy ýaly esasy alamatlaryň mysallaryny getirýär. Uzak wagtlap gaýgy bozulmagy üçin DSM-5 anyklaýyş ölçegleri aşakdaky sekiz alamatdan azyndan üçüsini talap edýär: güýçli duýgy agyrylary, ukusyzlyk, güýçli ýalňyzlyk, özüňi tanamaklygy ýitirmek (şahsyýetiň ýok edilmegi), ynanmazlyk, hemişelik giden ýakynlaryny ýatladýan zatlardan gaça durmak, işlerde we gatnaşyklarda kynçylyk çekmek we durmuşyň manysyzdygyny duýmak.
Geçirilen gözlegler, tebigy sebäplerden garyndaş ölenleriň ortaça 3% -den 10% -ine çenli uzak wagtlap gaýgy keselinden ejir çekýändigini we garyndaşlarynyň janyna kast etmek, adam öldürmek, betbagtçylyklar, tebigy betbagtçylyklar ýa-da garaşylmadyk beýleki sebäplerden ölenleriň sanynyň birnäçe esse ýokarydygyny görkezýär. Içerki lukmançylyk we akyl saglygy klinikasynyň maglumatlaryny öwrenmekde habar berlen dereje ýokardaky anketada görkezilen derejeden iki esse ýokarydy. 1-nji tablisada uzak wagtlap gaýgy bozulmagynyň töwekgelçilik faktorlary we bu näsazlyk üçin bolup biljek görkezmeler sanalandyr.

Hemişe çuňňur baglanyşygy bolan birini ýitirmek gaty stresli bolup biler we ýogalanlaryň uýgunlaşmaly köp sanly weýrançylykly psihologiki we jemgyýetçilik üýtgemelerini döredip biler. Gaýgy, ýakyn adamyň ölümine umumy reaksiýa, ýöne ölümiň hakykatyny gynamak ýa-da kabul etmek üçin ähliumumy ýol ýok. Wagtyň geçmegi bilen ýogalanlaryň köpüsi bu täze hakykaty kabul etmegiň we durmuşlaryny dowam etdirmegiň ýoluny tapýarlar. Adamlar durmuşyň üýtgemegine öwrenişenlerinde, köplenç emosional agyrylara garşy durmak we wagtlaýynça arkasynda goýmak arasynda boş durýarlar. Şeýle edenlerinde, hasratyň güýji azalýar, ýöne ol yzygiderli güýçlenýär we kämahal güýçlenýär, esasanam ýubileýlerde we merhumlary ýatladýan beýleki wakalarda.
Uzak wagtlap gaýgy keseli bolan adamlar üçin uýgunlaşma prosesi bozulyp biler we hasrat güýçli we ýaýran bolup galýar. Lovedakynlarynyň hemişelik gidendigini ýada salýan zatlardan aşa gaça durmak we başga bir ssenariýany göz öňüne getirmek üçin öz-özüňi günäkärlemek we gaharlanmak, duýgulary kadalaşdyrmakda kynçylyk we hemişelik stres ýaly umumy päsgelçilikler bar. Uzak wagtlap gaýgy bozulmagy, bir topar fiziki we akyl keselleriniň köpelmegi bilen baglanyşyklydyr. Uzak wagtlap gaýgy bozulmagy adamyň ömrüni saklap biler, manyly gatnaşyklary emele getirmegi ýa-da goldamagy kynlaşdyryp biler, sosial we hünär taýdan işlemegine täsir edip biler, umytsyzlyk duýgusyny döredip biler we öz janyna kast etmek ideýasyny we özüni alyp barşyny döredip biler.

Strategiýa we subutnamalar

Garyndaşyň soňky ölümi we onuň täsiri baradaky maglumatlar kliniki taryh ýygyndysynyň bir bölegi bolmaly. Aakyn adamyň ölümi üçin lukmançylyk ýazgylaryny gözlemek we ölümden soň näsagyň ýagdaýyny soramak hasrat we onuň ýygylygy, dowamlylygy, intensiwligi, ýaýramagy we näsagyň işlemek ukybyna täsiri barada söhbetdeşlik açyp biler. Kliniki bahalandyrma, ýakyn adamyň öleninden soň näsagyň fiziki we emosional alamatlaryna, häzirki we geçmişdäki psihiatrik we lukmançylyk ýagdaýlaryna, alkogol we neşe serişdelerine, öz janyna kast etmek pikirlerine we özüni alyp barşyna, häzirki sosial goldaw we işleýişine, bejerginiň taryhyna we akyl ýagdaýyna syn bermegi öz içine almalydyr. Uzak wagtlap dowam edýän hasrat bozulmasy, ýakyn adamyň öleninden alty aý soň, adamyň hasraty gündelik durmuşyna ep-esli derejede täsir edýän bolsa, göz öňünde tutulmalydyr.
Uzak wagtlap gaýgy bozulmagy üçin gysga barlag üçin ýönekeý, oňat tassyklanan, hassalar tarapyndan döredilen gurallar bar. Iň ýönekeý, bäş elementli gysga gynanç soragnamasy (Gysga gynanç soragnamasy; aralyk, 0-10 aralygy, has uzak hasrat bozulmalaryna has giňişleýin baha bermegiň zerurdygyny görkezýän has ýokary bal bilen) 4-den ýokary bal (goşmaça goşundylara serediň, bu makalanyň doly teksti bilen NEJM.org). Mundan başga-da, uzaga çekýän hasrat -13-R 13 zat bar bolsa (Uzak
Gaýgy-13-R; ≥30 bal, DSM-5 tarapyndan kesgitlenişi ýaly uzak wagtlap gaýgy keseliniň alamatlaryny görkezýär. Şeýle-de bolsa, keseli tassyklamak üçin kliniki söhbetdeşlikler zerurdyr. Çylşyrymly hasratyň 19 elementli sanawy (Çylşyrymly gaýgylaryň sanawy; Aralyk 0-dan 76-a çenli bolup, has uzyn hasrat alamatlaryny görkezýän has ýokary bal bilen.) 25-den ýokary ballar meseläni döredýän kynçylyk bolup biler we guralyň wagtyň geçmegi bilen üýtgemegine gözegçilik etmek üçin subut edilendir. Kliniki lukmanlar tarapyndan baha berlen we hasrat bilen baglanyşykly alamatlara ünsi jemleýän kliniki global täsir ediş ölçegi, wagtyň geçmegi bilen hasratyň agyrlygyna baha bermegiň ýönekeý we täsirli usulydyr.
Näsaglar bilen kliniki söhbetdeşliklerde diferensial diagnoz we bejeriş meýilnamasyny goşmak bilen uzak wagtlap dowam edýän hasrat bozulmasyna gutarnykly diagnoz goýmak maslahat berilýär (garyndaşlaryňyzyň we dostlaryňyzyň ölüminiň taryhy barada kliniki görkezmeler we uzak wagtlap gaýgy bozulmalarynyň alamatlary üçin kliniki söhbetdeşlikler). Uzaga çekýän hasrat bozulmalarynyň diferensial diagnozy, adaty dowamly gaýgy we beýleki diagnoz goýulýan akyl bozulmalaryny öz içine alýar. Uzak wagtlap gaýgy bozulmagy beýleki näsazlyklar, esasanam uly depressiýa, trawmatikden soňky stres bozulmasy (PTSD) we alada bozulmalary bilen baglanyşykly bolup biler; Garşylyk, uzak wagtlap dowam edýän hasrat bozulmasynyň başlangyjy bolup biler we uzak wagtlap gaýgy keseline duýgurlygy ýokarlandyryp biler. Näsaglaryň anketalary, öz janyna kast etmek meýillerini goşmak bilen oňaýsyzlyklary barlap biler. Janyna kast etmek ideýasynyň we özüni alyp barşynyň maslahat berilýän we giňden ulanylýan çäreleriniň biri Kolumbiýada öz janyna kast etmegiň agyrlyk derejesi (“Ölmegiňizi arzuw etdiňizmi ýa-da uklap, hiç wagt oýanmarsyňyzmy?” Questionsaly soraglary berýär). "Hakykatdanam öz janyna kast etmek pikirleriňiz barmy?" ).

Köpçülikleýin habar beriş serişdelerinde we käbir saglygy goraýyş işgärleriniň arasynda uzak wagtlap dowam edýän hasrat bozulmasy bilen adaty dowamly gaýgynyň arasyndaky tapawut bar. Bu bulaşyklyk düşnüklidir, sebäbi öleninden soň ýakyn adamyňyz üçin gaýgy we nostalgiýa uzak wagtlap dowam edip biler we ICD-11 ýa-da DSM-5 sanawynda görkezilen uzak wagtlap dowam edýän hasrat bozulmalarynyň islendik alamatlary dowam edip biler. Güýçli hasrat köplenç ýubileýlerde, maşgala dynç alyşlarynda ýa-da ýakyn adamyň ölümini ýatladýar. Näsagdan merhum hakda soralanda, gözýaş ýaly duýgular oýanyp biler.
Kliniki lukmanlar dowamly gaýgylaryň hemmesiniň uzak wagtlap dowam edýän gaýgy keseliniň diagnozyny görkezmeýändigini bellemelidirler. Uzak wagtlap dowam edýän hasrat bozulmasynda, merhum baradaky pikirler we duýgular we hasrat bilen baglanyşykly emosional kynçylyklar beýnini basyp alyp biler, dowam edip biler, şeýle güýçli we ýaýrap biler welin, adamyň tanaýan we söýýän adamlary bilen manyly gatnaşyklara we çärelere gatnaşmak ukybyna päsgel berer.

Uzak wagtlap dowam edýän gaýgy keselini bejermegiň esasy maksady, hassalara ýakynlarynyň baky gidendigini, ölen adamsyz manyly we manyly durmuşda ýaşap biljekdigini we ölen adamyň ýatlamalarynyň we pikirleriniň azalmagyna ýol açmakdyr. Işjeň gatyşma toparlaryny we garaşma sanaw gözegçiligini deňeşdirýän birnäçe tötänleýin gözegçilik edilýän synaglardan (ýagny, işjeň gatyşmagy kabul etmek ýa-da garaşylýan sanawda ýerleşdirmek üçin näsaglar) gysga möhletli, maksatly psihoterapiýa çäreleriniň netijeliligini goldaýar we hassalar üçin bejergini maslahat berýär. 22952 gatnaşyjy bilen geçirilen 22 synagyň meta-derňewi, gözenegiň gönükdirilen aň-bilim häsiýet terapiýasynyň hasrat alamatlaryny azaltmaga ortaça täsir edendigini görkezdi (Hedges G-iň kömegi bilen ölçenen standart ölçeg ululyklary interwensiýanyň ahyrynda 0,65, dowamy 0,9).
Uzak wagtlap gaýgy keselini bejermek, hassalara ýakyn adamynyň ölümini kabul etmäge we manyly durmuşda ýaşamak ukybyny täzeden dikeltmäge gönükdirilendir. Uzak wagtlap gaýgy bozulmak bejergisi, işjeň pikirlenmegi nygtaýan we höweslendiriji söhbetdeşlikleri, interaktiw psihoedukasiýa we hepdede bir gezek 16 seansda meýilleşdirilen yzygiderlilikde birnäçe tejribe çärelerini öz içine alýan giňişleýin çemeleşme. Bejergi, uzak wagtlap dowam edýän hasrat bozulmasy üçin işlenip düzülen we häzirki wagtda iň güýçli subutnamalara eýe. Şuňa meňzeş çemeleşýän we hasraty jemleýän birnäçe akyl-häsiýet terapiýasy hem netijeliligini görkezdi.
Uzaga çekýän hasrat bozulmalaryna gönükdirilen çäreler, hassalara ýakyn adamynyň ölümi bilen ýüzbe-ýüz bolmaga we ýüze çykýan päsgelçilikleri çözmäge kömek edýär. Gatnaşmalaryň köpüsi hassalara bagtly durmuşda ýaşamak ukybyny (güýçli gyzyklanmalary ýa-da esasy gymmatlyklary ýüze çykarmak we degişli çärelere gatnaşmagyny goldamak ýaly) kömek etmekden ybaratdyr. 3-nji tablisada bu bejergileriň mazmuny we maksatlary görkezilýär.

Depressiýanyň täsirli bejergisi bilen deňeşdirilende hasrat bozulma bejergisiniň uzalmagyna baha berýän üç sany tötänleýin gözegçilik, hasrat bozulma bejergisiniň uzalmagynyň ep-esli ýokarydygyny görkezdi. Synag synaglarynyň netijesi, hasrat bozulma bejergisiniň uzaldylmagynyň depressiýa üçin şahsy bejergiden has ýokarydygyny görkezdi we soňraky ilkinji tötänleýin synag bu hasraty tassyklady, hasrat bozulma terapiýasynyň uzalmagy üçin kliniki jogap derejesini 51% görkezdi. Şahsy bejerginiň kliniki jogap derejesi 28% boldy (P = 0.02) (kliniki kompozit täsir ediş terezisinde “ep-esli gowulaşdy” ýa-da “ep-esli gowulaşdy” diýlip kesgitlenýär). Ikinji synag, bu netijeleri uly ýaşly adamlarda (ortaça ýaş, 66 ýaş) tassyklady, şonda uzak wagtlap gaýgy kesel bejergisini alýan we 32% şahsyýet bejergisini alýan näsaglaryň 71% -i kliniki jogap aldy (P <0,001).
Üçünji synag, dört synag merkezinde geçirilen gözleg, antidepressant citalopramy plasebo bilen uzak wagtlap gaýgy keseliniň bejergisi ýa-da ýas tutýan kliniki terapiýa bilen deňeşdirdi; Netijeler, plasebo (83%) bilen utgaşdyrylan uzak wagtlap dowam edýän hasrat bozulmalarynyň bejergisiniň, citalopram (69%) (P = 0.05) we plasebo (54%) (P <0.01) bilen birleşdirilen ýas tutulan kliniki bejergiden has ýokarydygyny görkezdi. Mundan başga-da, matama gönükdirilen kliniki bejergi ýa-da uzak wagtlap gaýgy keselini bejermek bilen bilelikde ulanylanda, citalopram bilen plasebo arasynda täsirliligiň arasynda tapawut ýokdy. Şeýle-de bolsa, citalopram uzak wagtlap gaýgy keseliniň bejergisi bilen utgaşyp, depressiw alamatlary ep-esli azaldy, citalopram bolsa ýasly kliniki bejergi bilen utgaşmady.
Uzak wagtlap gaýgy bozulmagy bejergisi, PTSD üçin ulanylýan giňeldilen täsir ediş terapiýa strategiýasyny (hassany ýakyn adamyň ölümini gaýtadan işlemäge we öňüni almagy azaltmaga höweslendirýär) öz içine alýar, uzak wagtlap dowam edýän hasraty ölümden soňky stres keseli hökmünde kabul edýär. Gatnaşmalar, gatnaşyklary berkitmegi, şahsy gymmatlyklaryň we şahsy maksatlaryň çäginde işlemegi we merhum bilen baglanyşyk duýgusyny ösdürmegi öz içine alýar. Käbir maglumatlar, hasrata ünsi jemlemese, PTSD üçin akyl-häsiýet terapiýasynyň has täsirli bolup biljekdigini we PTSD-e meňzeş täsir ediş strategiýalarynyň hasrat bozulmalaryny uzaltmakda dürli mehanizmleriň üstünde işläp biljekdigini görkezýär. Şuňa meňzeş aň-düşünjäni alyp barş terapiýasyny ulanýan we şahsyýetler we toparlar üçin, şeýle hem çagalarda uzak wagtlap gaýgy bozulmagy üçin täsirli birnäçe gynançly bejeriş usullary bar.
Subutnamalara esaslanýan idegi berip bilmeýän kliniki lukmanlar üçin, mümkin boldugyça hassalara ýüz tutmagy we hasrat bilen gönükdirilen ýönekeý goldaw çärelerini ulanyp, zerur bolanda her hepde ýa-da her hepde hassalar bilen yzarlamagy maslahat berýäris (4-nji tablisa). Telemedisina we hassalaryň öz-özüne gönükdirilen onlaýn bejergisi hem ideg mümkinçiligini gowulandyrmagyň täsirli usullary bolup biler, ýöne bejerginiň netijelerini optimizirlemek üçin zerur bolup biljek özbaşdak bejeriş usullaryny öwrenmekde terapewtleriň asynkron goldawy zerurdyr. Uzak wagtlap gaýgy bozulmagy üçin subutnamalara esaslanýan psihoterapiýa jogap bermeýän hassalar üçin alamatlara sebäp bolup biljek fiziki ýa-da akyl hassalygyny kesgitlemek üçin täzeden baha berilmeli, esasanam PTSD, depressiýa, alada, uky bozulmalary we neşe serişdeleriniň ulanylyşynyň bozulmagy ýaly maksatly çäreleri üstünlikli çözüp bolýar.

Ildumşak alamatlary bolan ýa-da bosagadan geçmeýän we häzirki wagtda uzak wagtlap dowam edýän hasrat bozulmasy üçin subutnama esasly bejergi alyp bilmeýän hassalar üçin kliniki lukmanlar hasraty dolandyrmakda kömek edip bilerler. 4-nji tablisada bu bejergileri ulanmagyň ýönekeý usullary sanalandyr.
Gaýgy diňlemek we kadalaşdyrmak esasy esaslardyr. Uzaga çekýän hasrat bozulmasyny, umumy gaýgy bilen gatnaşygy we köplenç näsaglara rahatlyk berýän we kömek edip boljakdygyna has ýalňyz duýmaga we has umytly bolup bilýän psihiki bilim. Uzak wagtlap gaýgy bozulmagy barada maşgala agzalaryny ýa-da ýakyn dostlaryny psihologiki terbiýe çekmek, ejir çekýänlere goldaw we duýgudaşlyk bermek ukybyny ýokarlandyryp biler.
Näsaglara maksadymyzyň tebigy prosesi öňe sürmek, merhumsyz ýaşamagy öwrenmegine kömek etmek we bu prosese päsgel berýän meseleleri çözmek hassalaryň bejergisine gatnaşmagyna kömek edip biljekdigini aýdyňlaşdyrmak. Kliniki lukmanlar hassalary we olaryň maşgalalaryny hasratyny ýakyn adamyň ölümine tebigy jogap hökmünde kabul etmäge höweslendirip bilerler we hasratyň gutarandygyny öňe sürmezler. Näsaglaryň ýakynlaryny ýatdan çykarmak, dowam etdirmek ýa-da terk etmek bilen bejergiden ýüz öwürmeginden gorkmazlygy möhümdir. Kliniki lukmanlar hassalara ýakyn adamynyň ölendigine öwrenişmäge synanyşmagyň olaryň hasratyny azaldyp, merhum bilen dowam etdirmek üçin has kanagatlanarly duýgy döredip biljekdigine düşünip bilerler.

Näbellilik domeni
Uzak wagtlap gaýgy keseliniň patogenezini aýdyňlaşdyrýan ýeterlik neýrobiologiki gözlegler ýok, geljekki kliniki synaglarda uzak wagtlap gaýgy keseliniň alamatlary üçin täsirli görkezilen neşe serişdeleri ýa-da başga neýrofiziologiki bejergiler ýok, we doly synagdan geçen dermanlar ýok. Edebiýatda diňe bir göz öňünde tutulýan, tötänleýin, plasebo tarapyndan dolandyrylýan bir gözleg tapyldy we ýokarda belläp geçişimiz ýaly, bu gözleg citalopramyň hasrat bozulmalarynyň alamatlaryny uzaltmakda täsir edendigini subut etmedi, ýöne hasrat bozulma bejergisini uzaltmak bilen bilelikde depressiw alamatlara has uly täsir etdi. Has köp gözlegiň zerurdygy düşnüklidir.
Sanly bejerginiň netijeliligini kesgitlemek üçin degişli gözegçilik toparlary we ýeterlik statistiki güýç bilen synaglary geçirmek zerurdyr. Mundan başga-da, birmeňzeş epidemiologiki gözlegleriň ýoklugy we ölümiň dürli ýagdaýlary sebäpli diagnoz derejesiniň giň üýtgemegi sebäpli uzak wagtlap gaýgy keseliniň diagnoz derejesi näbelliligine galýar.