habarlar

Iýmit halkyň iň esasy zerurlygydyr.
Iýmitlenişiň esasy aýratynlyklary ýokumly maddalary, iýmitiň birleşmegini we kabul ediş wagtyny öz içine alýar.
Ine, häzirki zaman adamlaryň arasynda umumy iýmitleniş endikleri

Ösümlik esasly iýmit

Ortaýer deňzi aşhanasy
Ortaýer deňziniň iýmitine zeýtun, däne, baklag (gök ösümlikleriň iýilýän tohumlary), miweler (adaty desert), gök önümler we ösümlikler, şeýle hem çäkli mukdarda geçiniň eti, süýt, ýabany tebigat we balyklar girýär. Çörek (arpa, bugdaý ýa-da ikisinden ýasalan bugdaý çöregi) her naharda agdyklyk edýär, zeýtun ýagy energiýa sarp etmegiň ep-esli bölegini tutýar.

Ançel Keysiň ýolbaşçylygyndaky “Seven Counties Study” Ortaýer deňzi aşhanasynyň saglyk aýratynlyklaryny ykrar etdi. Başlangyç dizaýnda, her ýurtda bir ýa-da birnäçe erkek toparlaryň maglumatlaryna esaslanyp, ýedi ýurduň berhiz we ýaşaýyş durmuşyny deňeşdirmek bardy. Esasy iýmit ýagy hökmünde zeýtun ýagy bolan koortda, ähli sebäplere görä ölüm we koronar ýürek keselleriniň ölümi Demirgazyk we Amerikan koortlaryndan pesdi.

Häzirki wagtda “Ortaýer deňzi diýeti” adalgasy aşakdaky aýratynlyklara laýyk gelýän iýmitleniş usulyny beýan etmek üçin ulanylýar: ortaça deň mukdarda süýt önümleri bilen jübütlenen ösümlik esasly iýmitler (miweler, gök önümler, az mukdarda gaýtadan işlenen däneler, baklaglar, hozlar we tohumlar) we esasan fermentlenen süýt önümleri (peýnir we gatyk ýaly); Az mukdarda balyk we guş; Az mukdarda gyzyl et; Adatça nahar wagtynda şerap içilýär. Saglyk netijeleriniň köpüsi üçin möhüm bolan iýmitleniş düzediş çemeleşmesini görkezýär.

Synlaýyş gözlegleriniň we tötänleýin kliniki synaglaryň (12,8 milliondan gowrak gatnaşyjynyň maglumatlaryny goşmak bilen) meta-seljermesi boýunça geçirilen saýawan syn, Ortaýer deňziniň iýmitine boýun bolmak bilen aşakdaky saglyk netijeleriniň arasynda gorag birleşigini teklip edýär (jemi 37 analiz).

wegetarian dietasy
Etiki, filosofiki ýa-da dini sebäplere görä wegetariançylyk gadymy döwürlerden bäri bar. Şeýle-de bolsa, 20-nji asyryň soňky onýyllyklaryndan bäri adamlar wegetariançylygyň saglyk bilen baglanyşykly täsirlerine, şeýle hem ekologiki peýdalaryna (parnik gazlarynyň zyňyndylaryny azaltmak, suw we ýer ulanylyşyny azaltmak) has köp üns berýärler. Häzirki wagtda wegetariançylyk, garaýyşlaryň, ynançlaryň, höwesleriň we sosial we saglyk ölçegleriniň tapawudy bilen häsiýetlendirilen birnäçe iýmitleniş häsiýetini öz içine alyp biler. Wegetarianizm eti, et önümlerini we beýleki haýwan önümlerini dürli derejede hasaba almaýan islendik iýmit görnüşi hökmünde kesgitlenip bilner, ösümlik esasly iýmit, esasan haýwan däl iýmitlere daýanýan, ýöne haýwanlardan alnan iýmitleri hasaba almaýan iýmitleniş usullaryny beýan etmek üçin ulanylýan has giň termin.

Wegetarian nagyşlarynyň dürlüligini we köptaraply tebigatyny göz öňünde tutup, belli bir biologiki mehanizmleri kesgitlemek gaty kyn. Häzirki wagtda onuň köp ýollara täsiri, metabolik, çişme we neýrotransmitter ýollary, içege mikrobiotasy we genom durnuksyzlygy ýaly teklipler teklip edildi. Wegetarian dietasyna gowy boýun bolmak bilen ýürek-damar kesellerini, işemiki ýürek kesellerini, işemiki ýürek keseli, dislipidemiýa, süýji keseli, düwnük keseliniň käbir görnüşleri we ähtimal ölüm howpunyň arasyndaky baglanyşyk barada jedeller hemişe ýüze çykypdyr.

Az ýagly diýeta

Lipidleriň we uglewodlaryň häzirki zaman berhizlerde umumy energiýa sarp edilmegine iň köp goşant goşýan iki makronutrientdigi sebäpli, bu iki makronutrienti deňleşdirmek, agramy üstünlikli gözegçilikde saklamaga we beýleki saglyk netijelerine ýetmäge gönükdirilen birnäçe iýmitleniş usullarynyň maksadydyr. Cardürek-damar keselleriniň töwekgelçiligini azaltmak üçin lukmançylyk jemgyýetinde az ýagly berhizleri öňe sürmezden ozal, horlanmaga gönükdirilen az ýagly berhizler bar. 1980-nji ýyllarda adamlar koronar ýürek keselini we semizligi iýmit ýagy bilen baglanyşdyrdylar we az ýagly berhizler, az ýagly iýmitler we az ýagly düşünjeler has meşhur boldy.

Ifiedeke-täk kesgitleme bolmasa-da, lipidleriň umumy energiýa sarp ediş mukdary 30% -den az bolanda, diýeta az ýagly diýeta hasaplanýar. Örän az ýagly iýmitde, umumy energiýa mukdarynyň 15% ýa-da ondan az mukdary lipidlerden, takmynan 10-15% beloklardan, 70% ýa-da ondanam köp uglewodlardan gelýär. Bezegli diýeta, aşa az ýagly wegetarian dietasy, bu ýerde lipidler gündelik kaloriniň 10% -ini (poli doýgun ýag bilen doýýan ýag gatnaşygy,> 1) düzýär we adamlar beýleki ugurlarda erkin iýip bilerler. Az ýagly we aşa az ýagly iýmitlerde ýokumly maddalaryň ýeterlikligi esasan aýratyn iýmit saýlamalaryna baglydyr. Bu berhizlere boýun bolmak kyn bolup biler, sebäbi ol diňe bir haýwanlardan alnan iýmitleri çäklendirmek bilen çäklenmän, ösümlik ýaglaryny we hoz we awokados ýaly ýagly ösümlik esasly iýmitleri hem çäklendirýär.

Uglewodly dietany çäklendiriň

Atkins dietasy, ketogeniki diýeta we az uglewodly diýeta
21-nji asyryň ilkinji onýyllygynda käbir tötänleýin gözegçilik edilýän synaglar gatnaşyjylaryň iň pes uglewodly dietany (ýagny Atkins dietasynyň dürli görnüşleri) maslahat berýändigini görkezdi, has ýokary uglewodly diýeta bilen deňeşdirilende koronar ýürek keseli üçin käbir töwekgelçilik faktorlarynda has gowulaşdy. Gözlegleriň hemmesi yzarlamak ýa-da hyzmat etmek döwründe ýokarda agzalan berhiz düzedişleriniň artykmaçlygyny tapmasa-da, ýerine ýetiriş üýtgeýär, ylmy jemgyýetler bu dietanyň kliniki potensialyny has çuňňur öwrenip başladylar.

Ketogen termini dürli berhizleri beýan etmek üçin ulanylýar. Köp adam üçin günde bary-ýogy 20-50 gr uglewod iýmek, peşewdäki keton jisimlerini ýüze çykaryp biler. Bu berhizlere aşa pes uglewod ketogeniki diýeta diýilýär. Beýleki bir klassifikasiýa usuly, esasan, iýmit lipidleriniň berhiz belogynyň we uglewodlaryň umumy mukdaryna bolan gatnaşygy esasynda neşe garşy durnuksyz epilepsiýany bejermek üçin ulanylýar. Klassiki ýa-da iň berk wersiýada bu gatnaşygy 4: 1 (energiýanyň 5% uglewodly berhizlerden gelýär), iň pes görnüşinde bolsa bu gatnaşygy 1: 1 (üýtgedilen Atkins dietasy, energiýanyň takmynan 10% uglewodlardan gelýär) we ikisiniň arasynda birnäçe dürli wariant bar.

Uglewodyň düzümi ýokary (bir günde 50-150 gr) diýeta, adaty kabul ediş bilen deňeşdirilende pes uglewodly diýeta hasaplanýar, ýöne bu berhizler aşa az uglewodly diýeta sebäpli metabolik üýtgemelere sebäp bolup bilmez. Aslynda, umumy energiýa sarp edilişiniň 40% -den 45% -ine çenli bolan uglewodlar bilen berhizler (ortaça uglewodlaryň kabul edilmegini aňladýar) az uglewodly berhizler hökmünde klassifikasiýa edilip bilner we bu kategoriýa girip biljek birnäçe meşhur berhiz bar. Zona dietasynda kaloriýanyň 30% -i belokdan, 30% -i lipidlerden we 40% -i uglewodlardan gelýär, bir nahar üçin bir belok bilen uglewodlar gatnaşygy 0,75. Günorta kenarýaka diýeti we beýleki pes uglewodly berhizler ýaly sebitleýin iýmit, postprandial serum insuliniň konsentrasiýasyny azaltmak maksady bilen çylşyrymly uglewodlaryň kabul edilmegini goldaýar.

Ketogeniki dietanyň antikonwulsant täsiri, sinaptiki funksiýany durnuklaşdyryp we tutgaýlara garşylygy güýçlendirip biljek potensial mehanizmleriň üsti bilen gazanylýar. Bu mehanizmlere entek doly düşünilmedi. Az uglewodly ketogeniki iýmit, neşe garşy epilepsiýa bolan çagalarda tutgaýlaryň ýygylygyny azaldana meňzeýär. Aboveokardaky diýeta gysga we orta möhletde tutgaý gözegçiligini gazanyp biler we onuň peýdalary häzirki antiepileptiki dermanlara meňzeýär. Ketogeniki iýmit, neşe çydamly epilepsiýa bilen uly ýaşly hassalarda tutgaýlaryň ýygylygyny azaldyp biler, ýöne subutnamalar henizem näbellidir we aşa çydamly epileptiki ýagdaýy bolan uly ýaşly hassalarda käbir geljegi uly netijeler habar berildi. Ketogeniki berhizleriň iň köp ýaýran kliniki ýaramaz täsirleri aşgazan-içege alamatlaryny (iç gatamagy ýaly) we adaty bolmadyk lipidleri öz içine alýar.

Deshu diýeti

1990-njy ýyllaryň başynda, iýmitleniş usullarynyň gan basyşyna gözegçilikine täsirini bahalandyrmak üçin köp merkezli tötänleýin kliniki synag (DASH synag) geçirildi. Gözegçilik dietasyny alan gatnaşyjylar bilen deňeşdirilende, 8 hepdelik synag dietasyny alan gatnaşyjylar gan basyşynyň has peselmegini başdan geçirdiler (sistolik gan basyşynyň ortaça 5,5 mm Hg we diastolik gan basyşynyň ortaça 3.0 mm Hg). Bu subutnamalara esaslanyp, “Deshu dietasy” diýilýän synag tejribesi gipertoniýanyň öňüni almak we bejermek üçin täsirli strategiýa hökmünde kesgitlenildi. Bu berhiz miwelere we gök önümlere (degişlilikde günde bäş we dört nahar), şeýle hem az ýagly süýt önümlerine (günde iki nahar), doýgun lipidleriň we holesteriniň pes derejesi we umumy lipidiň mukdary birneme pesdir. Bu dietany kabul edeniňizde, kaliý, magniý we kalsiý düzümi Amerikan ilatynyň kabul ediş mukdarynyň 75 göterimine ýakyn bolup, bu dietada köp mukdarda süýüm we belok bar.
Kagyz ilkinji gezek çap edileli bäri, gipertoniýadan başga-da, De Şu dietasy bilen beýleki dürli keselleriň arasyndaky baglanyşygy öwrendik. Bu dietany has gowy berjaý etmek, ähli sebäplere görä ölümiň azalmagy bilen ep-esli baglanyşyklydyr. Birnäçe synlaýyş gözlegleri, bu iýmitiň düwnük keseliniň azalmagy we rak bilen baglanyşykly ölüm bilen baglanyşyklydygyny görkezýär. Meta-seljermäniň gözden geçirilişi, takmynan 9500 million gatnaşyjynyň göz öňünde tutulýan kohort maglumatlaryna görä, de-şu dietasyna has gowy ýapyşmagyň ýürek-damar keseli, koronar ýürek keseli, insult we süýji keseli ýaly metabolik keselleriň has pes ýüze çykmagy bilen baglanyşyklydygyny görkezdi. Gözegçilikde geçirilen synag diastolik we sistolik gan basyşynyň peselmegini, şeýle hem insulin, gliklenen gemoglobiniň derejesi, umumy holesterin we LDL holesteriniň derejesi we semremek ýaly birnäçe metabolik görkezijileriň azalandygyny görkezdi.

Gulluk diýeti

Maide diýeti (interwensiýa hökmünde newrologiki degenerasiýany gijikdirmäge gönükdirilen Ortaýer deňzi we Deshu berhizleriniň utgaşmasy), saglyk netijeleriniň (akyl funksiýasynyň) zerurlyklaryny kanagatlandyrmaga gönükdirilen berhiz görnüşidir. “Maide” diýeti, Ortaýer deňziniň dietasy we Deshu diýetasynyň aýratynlyklary bilen bilelikde iýmitlenmek bilen bilimiň ýa-da demansyň arasyndaky baglanyşyk baradaky öňki gözleglere esaslanýar. Bu berhiz ösümlik esasly iýmitleriň (tutuş däneler, gök önümler, noýba we hoz), esasanam miweler we gök ýaprakly gök önümleriň kabul edilmegini nygtaýar. Bu berhiz gyzyl etiň, şeýle hem umumy we doýgun ýagly iýmitleriň (çalt nahar we gowrulan iýmitler, peýnir, ýag we margarin, şeýle hem konditer önümleri we desertler) sarp edilmegini çäklendirýär we esasy iýilýän ýag hökmünde zeýtun ýagyny ulanýar. Balygy hepdede azyndan bir gezek we guş etini azyndan iki gezek iýmek maslahat berilýär. “Maide” diýeti biliş netijeleri babatynda käbir potensial peýdalary görkezdi we häzirki wagtda tötänleýin kliniki synaglarda işjeň öwrenilýär.

Çäklendirilen wagt dietasy

Oraza (ýagny 12 sagatdan birnäçe hepde çenli içgileri öz içine alýan iýmit ýa-da kaloriýa iýmezlik) birnäçe ýüz ýyllyk taryhy bar. Kliniki gözlegler esasan agyz beklemegiň garrylyga, metabolik bozulmalara we energiýa balansyna uzak möhletleýin täsirlerine gönükdirilendir. Oraza, kaloriýa çäklendirmesinden tapawutlanýar, bu energiýa mukdaryny belli bir mukdarda azaldýar, adatça 20% bilen 40% arasynda, ýöne naharlaryň ýygylygy üýtgewsiz galýar.

Aralyk agyz beklemek, agyz beklemek üçin az talap edilýän alternatiwa öwrüldi. Köpçülikleýin termin, dürli dürli meýilnamalar bilen, agyz bekleme möhletini üýtgetmek we adaty iýmit döwri ýa-da erkin iýmit döwri bilen çäklendirilen iýmit döwri. Şu wagta çenli ulanylýan usullary iki kategoriýa bölmek mümkin. Birinji kategoriýa hepdelerde ölçelýär. Beýleki gün agyz beklemek usulynda, agyz beklemek her gün bolýar we her agyz beklemek gününden soň çäklendirilmedik iýmit güni bolýar. Günüň kämilleşdirilen agyz beklemek usulynda, gaty az kalorili berhizler erkin iýmek bilen çalşylýar. Hepdede 2 gün üznüksiz ýa-da üznüksiz iýip bilersiňiz, galan 5 günüň dowamynda adaty iýip bilersiňiz (5 + 2 iýmitleniş usuly). Aralyk agyz beklemegiň ikinji esasy görnüşi, diňe günüň belli wagtlarynda (adatça 8 ýa-da 10 sagat) ýüze çykýan gündelik ölçelýän iýmitlenmekdir.