habarlar

Öýken transplantasiýasy ösen öýken keseli üçin kabul edilen bejergidir. Soňky birnäçe onýyllykda öýken transplantasiýasy transplantasiýa alýanlary barlamakda we baha bermekde, donor öýkenini saýlamakda, saklamakda we paýlamakda, hirurgiki usullarda, operasiýadan soňky dolandyryşda, çylşyrymlylygy dolandyrmakda we immunosupressiýada ajaýyp öňegidişlik gazandy.

60 ýyldan gowrak wagtyň içinde öýken transplantasiýasy eksperimental bejergiden ömrüňe howp salýan öýken keseli üçin kabul edilen adaty bejergä öwrüldi. Esasy gornuşiň işlemezligi, öýkeniň dowamly göçürilmegi (CLAD), amatly infeksiýalar, rak we immunosuppressiýa bilen baglanyşykly dowamly saglyk problemalary ýaly umumy problemalara garamazdan, dogry alyjyny saýlamak arkaly näsaglaryň ýaşamagyny we durmuş derejesini ýokarlandyrjakdygyna söz bar. Öýkenini transplantasiýa etmek dünýäde has giňden ýaýran bolsa-da, operasiýalaryň sany barha artýan isleg bilen deňeşdirilmeýär. Bu syn, öýken transplantasiýasynyň häzirki ýagdaýyna we soňky gazananlaryna, şeýle hem durmuşy üýtgedip biljek bu çylşyrymly bejergini netijeli durmuşa geçirmek üçin geljekdäki mümkinçiliklere ünsi jemleýär.

Potensial alyjylary bahalandyrmak we saýlamak
Donorlaryň öýkenleri gaty az bolansoň, transplantasiýa merkezlerinden transplantasiýa bilen arassa girdeji gazanmak ähtimallygy bolan potensial alyjylara donor organlaryny paýlamak talap edilýär. Şeýle potensial alyjylaryň adaty kesgitlemesi, 2 ýylyň içinde öýken keselinden ölmek töwekgelçiliginiň 50% -den gowrak we göçürilen öýkeniň doly işleýändigini göz öňünde tutup, transplantasiýa edilenden 5 ýyl soň ýaşamak mümkinçiliginiň 80% -den ýokary bolmagydyr. Öýken transplantasiýasynyň iň köp ýaýran alamatlary öýken fibrozy, dowamly obstruktiw öýken keseli, öýken damar keseli we kistiki fibrozdyr. Näsaglar öýkeniň işiniň peselmegine, fiziki işiniň peselmegine we dermanlaryň we hirurgiki bejergileriň iň köp ulanylmagyna garamazdan keseliň ösüşine esaslanýar; Keseliň beýleki ölçegleri hem göz öňünde tutulýar. Prognoz kynçylyklary, habarly umumy karar kabul etmegi gowulandyrmak we transplantasiýanyň üstünlikli netijelerine bolup biljek päsgelçilikleri üýtgetmek mümkinçiligini gowulandyrmak üçin has oňat töwekgelçilikli maslahat bermäge mümkinçilik berýän irki ugrukdyryş strategiýalaryny goldaýar. Köp ugurly topar öýken transplantasiýasynyň zerurlygyna we immunosupressant ulanylyşy sebäpli hassanyň transplantasiýa howpy, ömrüne howp abanýan ýokançlyklar ýaly baha berer. Öpükden daşary organlaryň işlemezligi, beden taýdan sagdynlygy, akyl saglygy, ulgamlaýyn immunitet we rak keselini barlamak möhümdir. Koronar we beýni arteriýalaryna, böwrekleriň işleýşine, süňkleriň saglygyna, özofagal funksiýasyna, psihososial ukybyna we sosial goldawyna aýratyn baha bermek möhümdir, şol bir wagtyň özünde transplantasiýa üçin laýyklygy kesgitlemekdäki deňsizliklerden gaça durmak üçin aç-açanlygy saklamaga üns berilýär.

Birnäçe töwekgelçilik faktorlary ýeke töwekgelçilik faktorlaryndan has zyýanlydyr. Transplantasiýa üçin adaty päsgelçilikler garrylygy, semizligi, rak keseliniň, agyr keseliň we ulgamlaýyn keseliň keselini öz içine alýar, ýöne bu faktorlar soňky döwürde ýüze çykdy. Alyjylaryň ýaşy yzygiderli artýar we 2021-nji ýyla çenli ABŞ-da alýanlaryň 34% -i 65 ýaşdan uly bolar, bu hronologiki ýaşdan biologiki ýaşa has köp üns berilýändigini görkezýär. Indi, alty minutlyk pyýada aralygyndan başga-da, köplenç fiziki ätiýaçlyklara we streslere garaşylýan jogaplara ünsi jemläp, gowşaklyga has resmi baha berilýär. Günäkärlik öýken transplantasiýasyndan soň erbet netijeler bilen baglanyşykly, gowşaklyk adatça beden düzümi bilen baglanyşyklydyr. Semizligi we beden düzümini hasaplamagyň usullary, BMI-e az we ýagyň mukdaryna we myşsa massasyna has köp üns berip, ösmegini dowam etdirýär. Aljyraňňylygy, oligomiýozy we çydamlylygy kesgitlemegi wada berýän gurallar, öýken transplantasiýasyndan soň dikeldiş ukybyny has gowy çaklamak üçin işlenip düzülýär. Öýkeniň öňünden bejergisi bilen bedeniň düzümini we gowşaklygyny üýtgedip bolýar we şeýlelik bilen netijeleri gowulaşdyryp bolýar.

Aciti kritiki kesel ýüze çykanda, gowşamagyň derejesini we dikeldiş ukybyny kesgitlemek aýratyn kyn. Mehaniki şemaly alýan näsaglarda göçürmeler ozal seýrek bolýardy, ýöne indi has ýygylaşýar. Mundan başga-da, soňky ýyllarda göçürmeden öňki geçiş bejergisi hökmünde ekstrakorporal durmuş goldawynyň ulanylyşy artdy. Tehnologiýanyň we damar aragatnaşygynyň gazananlary, ekstrakorporal durmuş goldawyny başdan geçirýän aňly, seresaply saýlanan hassalara habarly razylyk amallaryna we fiziki reabilitasiýa gatnaşmaga we transplantasiýa edilmezden ozal ekstrakorporal durmuş goldawyny talap etmeýän hassalaryňky ýaly netijelere ýetmäge mümkinçilik berdi.
Öňünden gelýän ulgam keseli düýbünden mutlak garşylyk hasaplanýardy, ýöne transplantasiýadan soňky netijelere edýän täsiri indi aýratyn baha berilmelidir. Transplantasiýa bilen baglanyşykly immunosuppressiýanyň rak keseliniň gaýtalanma ähtimallygyny ýokarlandyrýandygyny göz öňünde tutup, öňden gelýän näsazlyklar baradaky görkezmelerde näsaglaryň transplantasiýa garaşýan sanawyna girizilmezden bäş ýyl rak keseliniň bolmazlygy talap edilýärdi. Şeýle-de bolsa, rak kesel bejergisi has täsirli bolansoň, hassalara esaslanyp, düwnük keseliniň gaýtalanma ähtimallygyna baha bermek maslahat berilýär. Ulgamlaýyn awtoimmun keseli adatça kontrendikedir hasaplanýar, bu mesele problemaly, sebäbi ösen öýken keseli şeýle hassalaryň ömrüni çäklendirýär. Täze düzgünnamada öýken transplantasiýasynyň has skleroderma bilen baglanyşykly özofagal problemalary ýaly netijelere ýaramaz täsir edip biljek keseliň ýüze çykmagyny azaltmak üçin has maksatly kesel bahalandyrylmagy we bejergisi berilmegi maslahat berilýär.
Belli bir HLA kiçi klasslaryna garşy antikorlary aýlamak, käbir potensial alyjylary belli bir donor organlaryna allergiki edip biler, netijede garaşmagyň has köp bolmagy, transplantasiýa ähtimallygynyň peselmegi, ýiti organlaryň ret edilmegi we CLAD töwekgelçiliginiň ýokarlanmagy mümkin. Şeýle-de bolsa, dalaşgär alýan antikorlaryň we donor görnüşleriniň arasyndaky käbir göçürmeler, plazma çalşygy, wena damar immunoglobulini we B-e garşy öýjük terapiýasy ýaly deslapky desensitizasiýa re withimleri bilen şuňa meňzeş netijeleri gazandy.

Donor öýkenini saýlamak we ulanmak
Organ sadakasy altruist hereketdir. Donorlaryň razyçylygyny almak we özbaşdaklygyna hormat goýmak iň möhüm ahlak faktorlarydyr. Donor öýkenine döş şikesleri, CPR, isleg, emboliýa, howa çalşygy bilen baglanyşykly şikes ýa-da ýokançlyk ýa-da newrojeniki şikes ýetip biler, şonuň üçin köp donor öýkenleri transplantasiýa üçin ýaramly däl. ISHLT (Heartürek we öýken transplantasiýasy üçin halkara jemgyýet)
Öýken transplantasiýasy, transplantasiýa merkezinden transplantasiýa merkezine çenli üýtgeýän donor ölçeglerini kesgitleýär. Aslynda, gaty az donor öýken peşgeşiniň “ideal” ölçeglerine laýyk gelýär (2-nji surat). Donor öýkenini köpeltmek donor kriteriýalaryny gowşatmak (ýagny adaty ideal standartlara laýyk gelmeýän donorlar), seresaply baha bermek, donorlara işjeň ideg etmek we in vitro baha bermek arkaly gazanyldy (2-nji surat). Donor tarapyndan işjeň çilim çekmegiň taryhy, alyjynyň esasy işlemezligi üçin töwekgelçilik faktorydyr, ýöne şeýle organlaryň ulanylmagy sebäpli ölüm howpy çäklidir we çilim çekmeýän donoryň öýkenine uzak garaşmagyň ölüm netijelerine baha bermelidir. Gaty saýlanan we başga töwekgelçilik faktorlary bolmadyk garry (70 ýaşdan uly) donorlardan öýkeniň ulanylmagy, ýaş donorlaryňky ýaly alyjynyň diri galmagy we öýken işiniň netijelerini gazanyp biler.

Birnäçe organ donorlaryna dogry ideg etmek we öýken peşgeşini göz öňünde tutmak donor öýkeniniň transplantasiýa üçin amatly ähtimallygyny üpjün etmek üçin zerurdyr. Häzirki wagtda berilýän öýkenleriň köpüsi ideal donor öýkeniniň adaty kesgitlemesine laýyk gelýän bolsa-da, bu kriteriýalary bu ölçeglerden has gowşatmak, netijelere zyýan bermezden organlaryň üstünlikli ulanylmagyna sebäp bolup biler. Öýkeni goramagyň standartlaşdyrylan usullary, alyjyda goýulmazdan ozal agzanyň bitewiligini goramaga kömek edýär. Organlary transplantasiýa desgalaryna, kriostatiki gorap saklamak ýa-da gipotermiýada ýa-da bedeniň kadaly temperaturasynda mehaniki kämillik ýaly dürli şertlerde daşap bolýar. Derrew transplantasiýa üçin amatly hasaplanmaýan öýkenlere has obýektiw baha berilip bilner we vitro öýkeniň kämilligi (EVLP) bilen bejerilip ýa-da transplantasiýa üçin guramaçylyk päsgelçiliklerini ýeňip geçmek üçin has uzak wagtlap saklanyp bilner. Öýken transplantasiýasynyň görnüşi, amallary we operasiýa goldawy hassanyň zerurlyklaryna we hirurgyň tejribesine we isleglerine baglydyr. Transplantasiýa garaşýan mahaly keseli düýpgöter erbetleşýän öýken transplantasiýasyny alýanlar üçin, ekstrakorporal ýaşaýyş goldawy transplantadan öňki geçiş bejergisi hökmünde kabul edilip bilner. Operasiýadan soňky irki kynçylyklar gan akmagy, howa ýollarynyň päsgelçiligini ýa-da damar anastomozyny we ýara ýokançlygyny öz içine alyp biler. Döşdäki freniki ýa-da wagus nerwiniň zeperlenmegi, degişlilikde diafragma işine we aşgazanyň boşalmagyna täsir edip, beýleki kynçylyklara sebäp bolup biler. Donor öýkeninde implantasiýa we reperfuziýadan soň irki ýiti öýken şikesleri bolup biler, ýagny esasy grafanyň işlemezligi. Irki ölüm howpy bilen baglanyşykly esasy grafanyň işlemezliginiň agyrlygyny klassifikasiýa etmek we bejermek manyly. Donoryň öýkenine zeper ýetmegi beýniniň başlangyç şikesinden birnäçe sagadyň dowamynda ýüze çykýandygy sebäpli, öýken dolandyryşy dogry howa çalşygy sazlamalaryny, alveolýar giňelmegi, bronhoskopiýa we aspirasiýa we dynç alyş ýerlerini (nusga medeniýeti üçin), hassanyň suwuklygyny dolandyrmagy we döş ýagdaýyny sazlamagy öz içine almalydyr. ABO A, B, AB we O gan toparyny aňladýar, CVP merkezi wena basyşyny, DCD ýürek ölüminden öýken donoryny, ECMO ekstrakorporal membrananyň kislorodlaşmagyny, EVLW ekstrawaskulýar öýken suwuny, PaO2 / FiO2 arterial bölek kislorod basyşynyň dem alýan kislorod konsentrasiýasyna, PEEPory polo positiveitel basyşyň pozisiýasyna degişlidir. PiCCO impuls indeks tolkun formasynyň ýürek çykaryşyny aňladýar.
Käbir ýurtlarda ýürek ölümi bilen kesellän donor öýkeniniň (DCD) ulanylmagy 30-40% -e çenli ýokarlandy we şuňa meňzeş ýiti organlary ret etmek, CLAD we diri galmak derejeleri gazanyldy. Däp bolşy ýaly, wirus ýokaşan donorlaryň organlary ýokaşmadyk alyjylara transplantasiýa etmekden saklanmalydyr; Şeýle-de bolsa, soňky ýyllarda gepatit C wirusyna (HCV) gönüden-göni täsir edýän wirusa garşy dermanlar HCV-pozitiw donor öýkenini HCV-negatiw kabul edijilere howpsuz göçürmäge mümkinçilik berdi. Şonuň ýaly-da, adamda immun ýetmezçiligi wirusy (AIW) polo positiveitel donor öýkenleri AIW-pozitiw alyjylara, gepatit B wirusy (HBV) oňyn donor öýkenleri HBV garşy sanjym alyjylara we immuniteti ýok adamlara geçirilip bilner. Işjeň ýa-da öň SARS-CoV-2 ýokaşan donorlardan öýken transplantasiýalary barada habarlar gelip gowuşdy. Transplantasiýa üçin donor öýkenine ýokanç wiruslar bilen ýokaşmagyň howpsuzlygyny kesgitlemek üçin has köp subutnama gerek.
Birnäçe organy almagyň çylşyrymlylygy sebäpli donor öýkeniniň hiline baha bermek kyn. Bahalandyrmak üçin in vitro öýkeniň kämilleşdiriş ulgamyny ulanmak, donoryň öýken funksiýasyna we ulanmazdan ozal bejermek mümkinçiligine has jikme-jik baha bermäge mümkinçilik berýär (2-nji surat). Donoryň öýkenine şikes ýetip bilýändigi sebäpli, in vitro öýkeniň kämilleşdiriş ulgamy zeper ýeten donoryň öýkenini bejermek üçin ýörite biologiki bejergileri dolandyrmak üçin platforma üpjün edýär (2-nji surat). Iki sany tötänleýin synag, adaty kriteriýalara laýyk gelýän donor öýkeniniň vitro adaty beden temperaturasynyň öýkeniniň kämilleşmeginiň howpsuzdygyny we transplantasiýa toparynyň gorap saklamak wagtyny bu görnüşde uzaldyp biljekdigini görkezdi. Donor öýkenini buzda 0 to4 ° C däl-de has ýokary gipotermiýada (6-10 ° C) saklamak mitohondrial saglygy gowulaşdyrmak, zeperleri azaltmak we öýkeniň işini gowulandyrmak üçin habar berildi. Semiarym saýlama gün göçürişleri üçin, göçürmeden soňky gowy netijelere ýetmek üçin bir gijäniň uzak saklanmagy habar berildi. Häzirki wagtda 10 ° C derejesinde saklanyşy we adaty kriopresiýa bilen deňeşdirmek bilen deňeşdireniňde uly bolmadyk howpsuzlyk synagy dowam edýär (ClinicalTrials.gov-da hasaba alyş belgisi NCT05898776). Adamlar köp organly donor ideg merkezleriniň üsti bilen organlaryň wagtynda dikeldilmegini we organlary bejermek merkezleriniň üsti bilen organlaryň işleýşini gowulaşdyrýarlar, şonuň üçin has ýokary hilli organlar transplantasiýa üçin ulanylyp bilner. Bu üýtgeşmeleriň transplantasiýa ekosistemasyndaky täsiri henizem bahalandyrylýar.
Dolandyrylýan DCD organlaryny gorap saklamak üçin, garyn organlarynyň işine baha bermek we öýken agzalaryny, şol sanda öýkeniň gönüden-göni alynmagyny we goralmagyny goldamak üçin, ekstrakorporal membrananyň kislorodlaşmagy (ECMO) arkaly bedeniň kadaly temperaturasynyň ýerli kämilleşdirilmegi ulanylyp bilner. Döşde we garynda adaty beden temperaturasynyň ýerli kämilleşmeginden soň öýken transplantasiýasy bilen baglanyşykly tejribe çäklidir we netijeler garyşýar. Bu amalyň ölen donorlara zeper ýetirip, organ ýygmagyň esasy etiki ýörelgelerini bozup biljekdigi barada aladalar bar; Şonuň üçin köp ýurtda adaty beden temperaturasynda ýerli kämillik entek rugsat berilmeýär.

Rak
Öýkeniň transplantasiýasyndan soň ilatda düwnük keseli umumy ilata garanyňda has ýokary we ölümiň 17% -ini düzýän çaklama pes bolýar. Öýken ragy we transplantadan soňky lenfoproliferatiw kesel (PTLD), düwnük keseli bilen baglanyşykly ölümiň iň köp ýaýran sebäpleridir. Uzak möhletli immun garşylygy, öňki çilim çekmegiň täsiri ýa-da öýken keseliniň döremek töwekgelçiligi, bir öýken alyjynyň öz öýkeninde öýken rakynyň döremek töwekgelçiligine getirýär, ýöne seýrek ýagdaýlarda göçürilen öýkenlerde donor tarapyndan geçýän subkliniki öýken ragy hem bolup biler. Melanoma däl deri düwnügi, transplantasiýa alýanlaryň arasynda iň köp ýaýran rakdyr, şonuň üçin deriniň düwnük keseline yzygiderli gözegçilik etmek zerurdyr. Epstein-Barr wirusy sebäpli dörän B öýjükli PTLD keseliň we ölümiň möhüm sebäbidir. PTLD minimal immun garşylygy bilen çözüp bilse-de, rituximab, ulgamlaýyn himiýa bejergisi ýa-da ikisi bilen B öýjükli maksatly bejergi zerur.
Diri galmak we uzak möhletli netijeler
Öýken transplantasiýasyndan soň diri galmak, ortaça 6,7 ​​ýyl bolan beýleki organ transplantasiýalary bilen deňeşdirilende çäkli bolup galýar we üç onýyllygyň dowamynda hassalaryň uzak möhletli netijelerinde az ösüş gazanyldy. Şeýle-de bolsa, hassalaryň köpüsi durmuşyň hilinde, fiziki ýagdaýynda we hassalaryň habar beren beýleki netijelerinde ep-esli gowulaşma başdan geçirdi; Öýken transplantasiýasynyň bejeriş täsirlerine has giňişleýin baha bermek üçin bu hassalaryň habar beren netijelerine has köp üns bermeli. Möhüm bejerilmedik kliniki zerurlyk, gijikdirilen gornuşiň ýa-da uzak wagtlap immunosuppressiýanyň ölüm howply kynçylyklaryndan alyjynyň ölümini çözmekdir. Öýken göçürmesini alýanlar üçin bir tarapdan gornuş funksiýasyna gözegçilik etmek we goldamak, immunosupressiýanyň ýaramaz täsirlerini azaltmak we beýleki tarapdan alyjynyň beden we akyl saglygyny goldamak arkaly alyjynyň umumy saglygyny goramak üçin toparlaýyn işlemegi talap edýän işjeň uzak möhletli ideg edilmelidir (1-nji surat).
Geljekki ugur
Öýken transplantasiýasy gysga wagtyň içinde uzak ýol geçdi, ýöne entek doly potensialyna ýetip bilmedi. Donor öýkeniniň ýetmezçiligi esasy kynçylyk bolup galýar we donorlara baha bermek we olara ideg etmek, donor öýkenini bejermek we bejermek, donorlaryň saklanyşyny gowulandyrmak üçin täze usullar henizem işlenip düzülýär. Arassa artykmaçlyklary has-da ýokarlandyrmak üçin donorlar bilen alyjylaryň arasyndaky deňeşdirmäni gowulandyryp, organ paýlamak syýasatlaryny gowulandyrmak zerurdyr. Molekulýar diagnostika arkaly ret edilmegi ýa-da ýokaşmagy anyklamaga, esasanam donorlardan alnan erkin DNK bilen ýa-da immun garşylygy peseltmäge gönükdirilen gyzyklanma artýar; Şeýle-de bolsa, bu diagnostikanyň häzirki kliniki grafa gözegçilik usullaryna goşundy hökmünde peýdasy kesgitlenmeli.
Öýkeniň transplantasiýa meýdany konsorsiumlaryň emele gelmegi arkaly ösdi (mysal üçin, ClinicalTrials.gov hasaba alyş belgisi NCT04787822; https://lungtransplantconsortium.org) bilelikde işlemegiň usuly, esasy grafanyň işlemezliginiň öňüni almaga we bejermäge kömek eder, CLAD çaklamasy, irki diagnoz we içerki nokatlar (endotip) ALAD we CLAD mehanizmleri. Sidearamaz täsirleri azaltmak we şahsylaşdyrylan immunosupressiw terapiýa arkaly ALAD we CLAD töwekgelçiligini azaltmak, şeýle hem hassalaryň merkezi netijelerini kesgitlemek we netije çärelerine goşmak, öýken transplantasiýasynyň uzak möhletli üstünligini ýokarlandyrmagyň açary bolar.