habarlar

Uly dil modeli (LLM) gyssagly sözlere esaslanýan ynandyryjy makalalar ýazyp biler, hünär ussatlygy synaglaryndan geçip biler we hassalara dostlukly we duýgudaş maglumatlary ýazyp biler. Şeýle-de bolsa, LLM-de çeper edebiýatyň, näzikligiň we nädogry faktlaryň belli töwekgelçiliklerinden başga-da, döredilmeginde we ulanylyşynda kemsidiji “adamzat gymmatlyklaryny” öz içine alýan AI modelleri kem-kemden ünsi özüne çekýär, hatda LLM mazmuny ýasamasa we aç-açan zyýanly netijeleri ýok etse-de, “LLM gymmatlyklary” adam gymmatlyklaryndan daşlaşyp biler.

AI modellerini öwretmek üçin ulanylýan maglumatlaryň, modeliň içinde berkleşip biljek şahsy we sosial gymmatlyklary nädip kodlaýandygyny görkezýär. Bu mysallar döş rentgen şöhlelerini awtomatiki düşündirmek, deri keselleriniň klassifikasiýasy we lukmançylyk çeşmeleriniň bölünişi bilen baglanyşykly algoritmiki kararlary öz içine alýan birnäçe amaly öz içine alýar. Journalurnalymyzyň soňky makalasynda aýdylyşy ýaly, ikitaraplaýyn okuw maglumatlary jemgyýetde bar bolan gymmatlyklary we garaýyşlary güýçlendirip we açyp biler. Munuň tersine, gözlegler AI-ni ikitaraplaýynlygy azaltmak üçin ulanyp boljakdygyny görkezdi. Mysal üçin, gözlegçiler dyz rentgen filmlerine çuňňur öwreniş modellerini ulandylar we dyz bogunlarynyň içindäki adaty agyrlyk görkezijilerinden (radiologlar tarapyndan bahalandyryldy) ýitirilen faktorlary tapdylar we şeýlelik bilen ak we ak hassalaryň arasynda düşündirilmedik agyry tapawudyny azaltdylar.

AI modellerinde, esasanam okuw maglumatlary nukdaýnazaryndan has köp adam düşünýän bolsa-da, AI modelleriniň işlenip düzülmeginde we ýerleşdirilmeginde adam gymmatlyklarynyň beýleki giriş nokatlaryna ýeterlik üns berilmeýär. Medisina AI ýakynda täsirli netijelere ýetdi, ýöne köp derejede adam gymmatlyklaryny we töwekgelçiligi bahalandyrmak we ähtimallyk sebäpleri bilen özara täsirini aç-açan göz öňünde tutmady we modelleşdirilmedi.

Bu abstrakt düşünjeleri jemlemek üçin, öz ýaşynyň 3 göteriminden pes bolan 8 ýaşly oglan üçin rekombinant adam ösüş gormonyny bellemeli endokrinologdygyňyzy göz öňüne getiriň. Oglan tarapyndan höweslendirilen adam ösüş gormonynyň derejesi 2 ng / mL-den pesdir (salgylanma bahasy,> 10 ng / mL, Amerikanyň Birleşen Ştatlarynyň daşyndaky köp ýurt üçin salgylanma bahasy> 7 ng / mL), we adam ösüş gormonyny kodlaýyş geni seýrek hereketsizleşme mutasiýalaryny ýüze çykardy. Adamyň ösüş gormon bejergisiniň bu kliniki şertlerde aç-açan we jedelsizdigine ynanýarys.

Adamyň ösüş gormon bejergisiniň aşakdaky ssenariýalarda ulanylmagy jedel döredip biler: 14 ýaşly oglanjygyň boýy hemişe deň-duşlarynyň 10 göteriminde, gyjyndyrmadan soň adam ösüş gormonynyň iň ýokary derejesi 8 ng / mL. Boýy täsir edip biljek belli bir funksional mutasiýa ýa-da gysga boýuň beýleki belli sebäpleri ýok we süňküniň ýaşy 15 ýaşynda (ýagny ösüşiň gijä galmagy ýok). Jedeliň diňe bir bölegi, izolirlenen ösüş gormonynyň ýetmezçiligini anyklamak üçin ulanylýan adamyň ösüş gormonynyň derejesi bilen baglanyşykly onlarça gözlegleriň netijesinde hünärmenler tarapyndan kesgitlenen çäk bahalarynyň tapawudy bilen baglanyşyklydyr. Iň bärkisi, näsaglaryň, sabyrly ene-atalaryň, saglygy goraýyş işgärleriniň, derman öndürýän kompaniýalaryň we töleýjileriň nukdaýnazaryndan adamyň ösüş gormon bejergisini ulanmak töwekgelçiliginiň balansyndan gelip çykýar. Çaga endokrinologlary, ösüş gormonynyň gündelik sanjymlarynyň seýrek ýaramaz täsirini 2 ýyllap ölçäp bilerler, häzirki ulular bilen deňeşdirilende ulularyň bedeniniň ululygynyň ýa-da diňe az ösmeginiň ähtimallygy. Oglanlar boýy bary-ýogy 2 sm ýokarlanyp bilse-de, ösüş gormonyny sanjym etmegiň zerurdygyna ynanyp bilerler, ýöne töleýji we derman kärhanasy dürli pikirde bolup biler.

Hroniki böwrek keselini anyklamak we ýerleşdirmek, böwrek transplantasiýasyny ýa-da haýyr-sahawat şertlerini kesgitlemek, köp sanly derman serişdeleri üçin azaltmak ölçeglerini we kontrendikasiýalaryny kesgitlemek üçin giňden ulanylýan böwrek funksiýasynyň görkezijisi bolan kreatiniň esasly eGFR-ni mysal hökmünde alýarys. EGFR, ölçenen glomerulýar süzgüç derejesini (mGFR) bahalandyrmak üçin ulanylýan ýönekeý regressiýa deňlemesi, bu salgylanma standarty, ýöne baha beriş usuly birneme kyn. Bu regressiýa deňlemesini AI modeli hasaplap bolmaz, ýöne adamzat gymmatlyklary we ähtimallyk pikiri barada köp ýörelgeleri görkezýär.

Adam gymmatlyklarynyň eGFR-e girmeginiň ilkinji giriş nokady, deňlemeler üçin maglumatlary saýlanyňyzda. EGFR formulasyny taslamak üçin ulanylýan asyl nobat, esasan, ak we ak gatnaşyjylardan durýar we beýleki etnik toparlara degişlidigi aýdyň däl. Adamyň bu formulasyna indiki giriş nokatlary aşakdakylary öz içine alýar: böwrekleriň işine baha bermek üçin esasy maksat hökmünde mGFR takyklygyny saýlamak, kabul ederlikli takyklyk derejesi, takyklygy nädip ölçemeli we kliniki karar kabul etmegiň başlangyjy hökmünde (böwrek transplantasiýasynyň şertlerini kesgitlemek ýa-da dermanlary bellemek ýaly) eGFR-ni ulanmak. Netijede, giriş modeliniň mazmuny saýlanylanda, adam gymmatlyklary hem bu formula girer.

Mysal üçin, 2021-nji ýyla çenli görkezmeler hassalaryň ýaşyna, jynsyna we jynsyna (diňe gara ýa-da gara däl adamlar hökmünde klassifikasiýa edilýär) eGFR formulasyndaky kreatiniň derejesini sazlamagy teklip edýär. Racearyşa esaslanan düzediş mGFR formulasynyň takyklygyny ýokarlandyrmaga gönükdirilendir, ýöne 2020-nji ýylda esasy hassahanalar hassanyň transplantasiýa hukugyny gijikdirmek we ýaryşy biologiki düşünje hökmünde kesgitlemek ýaly sebäplere esaslanyp, ýaryş esasly eGFR-iň ulanylmagyny sorag astyna aldy. Gözlegler, eGFR modellerini ýaryş nukdaýnazaryndan dizaýn etmegiň takyklyga we kliniki netijelere çuňňur we dürli täsir edip biljekdigini görkezdi; Şonuň üçin takyklyga saýlanyp ýa-da netijeleriň bir bölegine ünsi jemlemek baha bahalaryny görkezýär we aç-açan kararlary maskalap biler. Netijede, milli iş topary öndürijiligi we adalatlylyk meselelerini deňleşdirmek üçin ýaryşy göz öňünde tutman täze düzülen täze formulany teklip etdi. Bu mysal, hatda ýönekeý kliniki formulanyň hem adamzat gymmatlyklaryna köp giriş nokatlarynyň bardygyny görkezýär.

Diňe az sanly çaklama görkezijileri bolan kliniki formulalar bilen deňeşdirilende, LLM düşünmek kynlaşdyrýan milliardlarça ýüzlerçe milliard parametrlerden (model agramlary) ýa-da ondanam köp bolup biler. “Düşünmek kyn” diýmegimiziň sebäbi, LLM-leriň köpüsinde soraglar arkaly jogaplary almagyň takyk usulyny kartalaşdyryp bolmaýar. GPT-4 parametrleriniň sany entek yglan edilmedi; Ondan öňki GPT-3-iň 175 milliard parametri bardy. Has köp parametrler has güýçli mümkinçilikleri aňlatmaýar, sebäbi has köp hasaplaýyş siklini öz içine alýan kiçi modeller (LLaMA [Uly Dil Model Meta AI] model seriýasy ýaly) ýa-da adam seslenmesine esaslanyp inçe düzülen modeller has uly modellerden has gowy ýerine ýetirer. Mysal üçin, adam baha berijileriniň pikiriçe, InstrumentGPT modeli (1,3 milliard parametrli model) modeliň netijelerini optimizirlemekde GPT-3-den öňe geçýär.

GPT-4-iň ýörite okuw jikme-jiklikleri entek açylmady, ýöne GPT-3, InstrumentGPT we beýleki köp açyk LLM-ler ýaly öňki nesil modelleriniň jikme-jiklikleri aýan edildi. Häzirki wagtda AI modelleriniň köpüsi model kartoçkalary bilen gelýär; GPT-4-iň baha beriş we howpsuzlyk maglumatlary OpenAI model dörediş kompaniýasy tarapyndan üpjün edilen şuňa meňzeş ulgam kartasynda çap edildi. LLM-iň döredilmegini takmynan iki basgançaga bölmek bolar: başlangyç taýýarlyk tapgyry we modeliň netijelerini optimizirlemäge gönükdirilen inçe düzmek tapgyry. Okuwdan öňki döwürde, model indiki sözi çaklamagy öwretmek üçin asyl internet tekstini goşmak bilen uly korpus bilen üpjün edilýär. Simpleönekeý ýaly görünýän “awtomatiki tamamlamak” prosesi güýçli esas modelini döredýär, ýöne zyýanly gylyk-häsiýetlere hem sebäp bolup biler. Ynsan gymmatlyklary, GPT-4 üçin taýýarlyk maglumatlaryny saýlamak we okuwdan öňki maglumatlardan pornografiki mazmun ýaly ýerliksiz mazmuny aýyrmak kararyna girmek ýaly okuwdan öňki tapgyra girer. Bu tagallalara garamazdan, esasy model ne peýdaly bolup biler, ne-de zyýanly netijeleri saklamaga ukyply bolup biler. Gowy düzmegiň indiki tapgyrynda köp peýdaly we zyýansyz hereketler peýda bolar.

Gowy düzmek tapgyrynda dil modelleriniň özüni alyp barşy, köplenç adamyň pikirlerine esaslanýan gözegçilik edilýän inçe düzmek we güýçlendirmek okuwy arkaly düýpgöter üýtgedilýär. Gözegçilik edilýän inçe düzmek tapgyrynda hakyna tutulan potratçy işgärleri gyssagly sözler üçin jogap mysallaryny ýazarlar we gönüden-göni modeli öwrederler. Ynsan pikirlerine esaslanýan güýçlendirmek okuw tapgyrynda, adam baha berijileri giriş netijelerini giriş mazmuny mysallary hökmünde tertiplärler. Soňra “sylag modelini” öwrenmek we güýçlendirmek okuwy arkaly modeli hasam kämilleşdirmek üçin ýokardaky deňeşdirme netijelerini ulanyň. Adamlaryň haýran galdyryjy pes derejeli gatnaşygy bu uly modelleri gowy düzüp biler. Mysal üçin, “InstrumentGPT” modeli, köpçülikleýin web sahypalaryndan işe alnan takmynan 40 potratçy işgärden ybarat topary ulanyp, dürli ilat toparlarynyň isleglerine üns berýän annotatorlar toparyny saýlamaga gönükdirilen barlag synagyndan geçdi.

Simpleönekeý kliniki formula [eGFR] we kuwwatly LLM [GPT-4] bu iki aşa mysalyň görkezişi ýaly, modeliň netijelerini emele getirmekde adam karar bermek we adamzat gymmatlyklary aýrylmaz rol oýnaýar. Bu AI modelleri dürli hassa we lukman gymmatlyklaryny ele alyp bilermi? AI-ni lukmançylykda ulanmagyna nädip ýol görkezmeli? Aşakda belläp geçişimiz ýaly, lukmançylyk kararlarynyň derňewine gaýtadan gözden geçirmek bu meseleleriň prinsipial çözgüdini berip biler.

Lukmançylyk kararlarynyň derňewi köp kliniki lukmanlar üçin tanyş däl, ýöne ähtimal pikirlenmäni (1-nji suratda görkezilen jedelli kliniki ssenariýada adam ösüş gormonyny dolandyrmak ýa-da bermezlik ýaly kararlar bilen baglanyşykly näbelli netijeler üçin) we göz öňünde tutulýan faktorlary (bu netijelere goşulan subýektiw gymmatlyklar üçin, erkekleriň beýikliginiň 2 sm ýokarlanmagy ýaly lukmançylyk çözgütleri) tapawutlandyryp biler. Kararlaryň derňewinde, kliniki lukmanlar ilki bilen her bir netije bilen baglanyşykly mümkin bolan kararlary we ähtimallyklary kesgitlemeli, soňra bolsa iň amatly warianty saýlamak üçin her bir netije bilen baglanyşykly hassany (ýa-da başga bir tarapy) goşmaly. Şonuň üçin karar derňewiniň dogrulygy netijeleriň sazlanylyşynyň hemmetaraplaýyn bolmagyna, peýdalylygyň ölçegine we ähtimallygyň bahalandyrylmagyna baglydyr. Iň gowusy, bu çemeleşme kararlaryň subutnamalara esaslanýandygyny we hassalaryň isleglerine laýyk gelmegini üpjün edýär, şeýlelik bilen obýektiw maglumatlar bilen şahsy gymmatlyklaryň arasyndaky boşlugy azaldar. Bu usul birnäçe on ýyl mundan ozal lukmançylyk pudagyna girizilipdi we umumy ilata kolorektal rak keselini barlamak üçin teklipler bermek ýaly hassalaryň karar kabul etmegine we ilatyň saglygyna baha bermekde ulanyldy.

Lukmançylyk kararlarynyň derňewinde peýdaly bolmak üçin dürli usullar işlenip düzüldi. Adaty usullaryň köpüsi aýratyn hassalardan gönüden-göni baha alýar. Iň ýönekeý usul, hassalaryň iki ujunda ýerleşýän iň agyr saglyk netijeleri (sanly saglyk we ölüm ýaly) sanly şkalada (1-den 10-a çenli çyzykly şkalada) belli bir netijä bolan isleg derejelerine baha berýän reýting şkalasyny ulanmakdyr. Wagt alyş-çalyş usuly, köplenç ulanylýan başga bir usul. Bu usulda hassalar saglyk ýagdaýynyň deregine näçe sagdyn wagt sarp etmek isleýändikleri barada karar bermeli. Adaty humar usuly, peýdany kesgitlemek üçin giňden ulanylýan usul. Bu usulda näsaglardan iki wariantyň haýsysyny saýlaýandyklary soralýar: ýa-da belli bir ähtimallyk (p) (t) bilen belli bir ýyl adaty saglykda ýaşamak we 1-p ähtimallyk bilen ölüm howpuny çekmek; Healthya-da saglyk şertlerinde t ýyl ýaşamagyňyzy unutmaň. Näsaglara dürli p-bahalarda birnäçe gezek soraň, haýsydyr bir warianty saýlamaýança, hassanyň jogaplaryna esaslanyp hasaplanyp bilner.
Aýry-aýry hassalaryň isleglerini saýlamak üçin ulanylýan usullardan başga-da hassalaryň ilaty üçin peýdaly bolmak üçin usullar hem işlenip düzüldi. Esasanam fokus toparlaýyn çekişmeler (hassalary belli tejribeleri ara alyp maslahatlaşmak üçin birleşdirmek) olaryň perspektiwalaryna düşünmäge kömek edip biler. Topar peýdalylygyny netijeli jemlemek üçin dürli gurluşly topar ara alyp maslahatlaşmagyň usullary teklip edildi.
Iş ýüzünde, kliniki diagnoz we bejeriş işinde peýdalylygyň gönüden-göni ornaşdyrylmagy gaty köp wagt talap edýär. Çözüw hökmünde, anketalar, adatça, ilat derejesinde peýdaly ballary almak üçin tötänleýin saýlanan ilata paýlanýar. Käbir mysallara EuroQol 5 ölçegli anketa, 6 ölçegli peýdaly agram gysga görnüşi, Saglyk üçin peýdaly görkeziji we Düwnük keseliniň Europeanewropanyň düwnük barlagy we bejeriş guramasy Durmuşyň hili soragnamasy ýadrosy 30 guraly degişlidir.