habarlar

Eratgy fibroidleri menorragiýanyň we ganazlygyň umumy sebäbi bolup, bu kesel gaty ýokary, aýallaryň takmynan 70% -den 80% -i ömründe ýatgy fibroidlerini ösdürer, bularyň 50% -i alamatlary görkezýär. Häzirki wagtda histerektomiýa iň köp ulanylýan bejergidir we fibroidler üçin düýpli bejergi hasaplanýar, ýöne histerektomiýa diňe bir operasiýa töwekgelçiligini däl, eýsem ýürek-damar keselleriniň, aladalaryň, depressiýanyň we ölümiň uzak möhletleýin töwekgelçiligini hem öz içine alýar. Munuň tersine, ýatgy arteriýasynyň emboliýasy, ýerli ablasiýa we dilden GnRH garşydaşlary ýaly bejeriş usullary has ygtybarly, ýöne doly ulanylmaýar.

Gysgaça mazmun

Hiç haçan göwreli bolmadyk 33 ýaşly garaýagyz aýal, aýbaşy we garyn gazy bilen ilkinji lukmanyna hödürlendi. Demir ýetmezçiligi ganazlygyndan ejir çekýär. Synaglar talassemiýa we orak öýjükli ganazlygy üçin negatiw gaýdyp geldi. Näsagyň taburda gany ýokdy, içegäniň düwnük keseli ýa-da içege keseli ýok. Aýda bir gezek, her aýda 8 günüň dowamynda we uzak möhletli üýtgemezligi barada habar berdi. Her aýbaşy aýlawynyň iň öndümli üç gününde günde 8-den 9 tampon ulanmaly we käwagt aýbaşydan gan akýar. Doktoranturada okaýar we iki ýylyň içinde göwreli bolmagy meýilleşdirýär. Ultrases birnäçe myoma we adaty ýumurtgalyk bilen ulaldylan ýatgy görkezdi. Näsagy nädip bejerersiňiz?

Eratgy fibroidleri bilen baglanyşykly keseliň ýüze çykmagy, keseliň pes kesgitleniş derejesi we alamatlarynyň iýmit siňdiriş bozulmalary ýa-da gan ulgamynyň bozulmalary ýaly beýleki şertlere bagly bolmagy bilen hasam güýçlenýär. Aýbaşy meselesini ara alyp maslahatlaşmak bilen baglanyşykly utanç, uzak we agyr döwürli köp adamyň ýagdaýynyň kadaly däldigini bilmezligine sebäp bolýar. Alamatlary bolan adamlara köplenç wagtynda diagnoz goýulmaýar. Näsaglaryň üçden biri diagnoz goýmak üçin bäş ýyl, käbirleri sekiz ýyldan gowrak wagt alýar. Gijä goýlan diagnoz hasyllylyga, ýaşaýşyň hiline we maddy hal-ýagdaýyna ýaramaz täsir edip biler we ýokary hilli gözlegde simptomatiki fibroidli näsaglaryň 95 göterimi depressiýa, alada, gahar we bedeniň keşbi ýaly psihologiki netijelerini habar berdi. Aýbaşy bilen baglanyşykly kemsidiji we utanç, bu ugurdaky pikir alyşmalara, gözleglere, wagyz-nesihatlara we täzeliklere päsgelçilik döredýär. Ultrases barlagyndan fibroid diýlip diagnoz goýlan hassalaryň arasynda 50% -den 72% -e ozal fibroidleriň bardygyny bilmeýärdiler, bu umumy keseli bahalandyrmakda ultrases barlagynyň has giňden ulanylyp bilinjekdigini görkezýär.

Eratgy fibroidleriniň döremegi, menopauza çenli ýaş bilen köpelýär we garaýagyzlarda aklara garanyňda has ýokary bolýar. Garaýagyz adamlardan başga adamlar bilen deňeşdirilende, garaýagyzlar ýaş wagtynda ýatgy fibroidlerini ösdürýärler, simptomlaryň döremek töwekgelçiligi has ýokary we umumy kesel agyrlygy bar. Kawkazlylar bilen deňeşdirilende garaýagyzlar has kesel we histerektomiýa we miomektomiýa sezewar bolýarlar. Mundan başga-da, garaýagyzlar histerektomiýa geçmek mümkinçiliginiň öňüni almak üçin invaziv däl bejergini saýlamagy we hirurgiki ýollamalardan gaça durmagy has ähtimaldy.

Eratgy fibroidlerine gönüden-göni çanak ultrases barlagy bilen diagnoz goýup bolýar, ýöne kimiň ekranyny kesgitlemek aňsat däl we häzirki wagtda barlag adatça näsagyň fibroidleri uly ýa-da alamatlar ýüze çykandan soň geçirilýär. Eratgy fibroidleri bilen baglanyşykly alamatlar, yumurtlamanyň bozulmagy, adenomiýopatiýa, ikinji derejeli dismenoreýa we iýmit siňdiriş bozulmalarynyň alamatlary bilen bir-birine gabat gelip biler.

Sarkomalaryň we fibroidleriň myometrik massa hökmünde ýüze çykýandygy we köplenç adaty ýatgynyň ganamagy bilen bilelikde bolýandygy sebäpli, ýatgy sarkomalarynyň seýrek duş gelýändigine garamazdan (ýatgynyň adaty bolmadyk gan döremegi sebäpli 770-dan 10,000-e çenli baryp görmek) alada galýar. Kesgitlenmedik leýomiýosarkoma bilen baglanyşykly aladalar histerektomiýanyň tizliginiň ýokarlanmagyna we minimal invaziv amallaryň ulanylmagynyň azalmagyna, ýatgynyň daşynda ýaýran ýatgy sarkomalarynyň pes çaklamasy sebäpli näsaglary zerur däl kynçylyklara sezewar edýär.

Diagnoz we baha bermek

Eratgy fibroidlerini anyklamak üçin ulanylýan dürli şekillendiriş usullaryndan çanak ultrases, iň amatly usuldyr, sebäbi ýatgy fibroidleriniň göwrümi, ýerleşişi we sany barada maglumat berýär we adnexal massalary aýryp bilýär. Şeýle hem ambulatoriýa çanak ultrases barlagy, ýatgydaky adaty bolmadyk gan akma, gözden geçirilişiň çanaklyk massasy we ýatgynyň ulalmagy bilen baglanyşykly alamatlar, şol sanda çanak basyşy we garyn gazyny bahalandyrmak üçin ulanylyp bilner. Eratgynyň göwrümi 375 ml-den geçse ýa-da fibroidleriň sany 4-den geçse (bu umumy), ultrases barlagy çäklidir. Eratgynyň sarkomasy şübhelenende we histerektomiýa alternatiwa meýilleşdirilende magnit-rezonans tomografiýasy örän peýdalydyr, bu ýagdaýda ýatgynyň göwrümi, şekillendiriş aýratynlyklary we ýerleşişi barada takyk maglumatlar bejerginiň netijeleri üçin möhümdir (1-nji surat). Submukozal fibroidler ýa-da beýleki endometrial lezýonlar şübhelenýän bolsa, duzly perfuziýa ultrases ýa-da histeroskopiýa peýdaly bolup biler. Hasaplanan tomografiýa, düşnüksizligi we dokumanyň tekizligini görüp bilmeýändigi sebäpli ýatgy fibroidlerini anyklamak üçin peýdaly däl.

2011-nji ýylda Halkara akuşerçilik we ginekologiýa federasiýasy, ýatgy boşlugyna we seroz membranasynyň üstündäki fibroidleriň ýerleşişini has gowy suratlandyrmak maksady bilen ýatgy fibroidleri üçin klassifikasiýa ulgamyny neşir etdi, şeýlelik bilen has doly aragatnaşyga we bejeriş meýilnamasyna (goşmaça goşundy) goşmaça tekst we goşmaça meýilnamalaşdyryş (goşmaça goşundy). Klassifikasiýa ulgamy 0-dan 8-e çenli bolup, az mukdarda fibroidiň endometriuma has ýakyndygyny görkezýär. Garyşyk ýatgy fibroidleri defisler bilen bölünen iki san bilen aňladylýar. Birinji san fibroid bilen endometriumyň arasyndaky baglanyşygy, ikinji san fibroid bilen seroz membranasynyň arasyndaky baglanyşygy görkezýär. Bu ýatgy fibroid klassifikasiýa ulgamy kliniki lukmanlara has anyk diagnozy we bejergini maksat edinýär we aragatnaşygy gowulandyrýar.

Bejergi

Miyoma bilen baglanyşykly menorragiýany bejermek üçin köp re inimde, göwreliligiň öňüni alyş gormonlary bilen menorragiýa gözegçilik etmek ilkinji ädimdir. Aýbaşy döwründe ulanylýan steroid ýokançlyga garşy dermanlar we tranatemosiklik kislotasy hem menorragiýany azaltmak üçin ulanylyp bilner, ýöne bu dermanlaryň idiopatiki menorragiýa üçin täsiri barada has köp subutnama bar we bu kesel boýunça kliniki synaglar adatça äpet ýa-da submukozal fibroidli näsaglary hasaba almaýar. Uzak wagtlap işleýän gonadotropini bölüp çykarýan gormon (GnRH) agonistleri, näsaglaryň 90% -de amenoreýa sebäp bolup bilýän we ýatgynyň göwrümini 30% -den 60% -e çenli azaldyp bilýän ýatgy fibroidlerini gysga möhletli bejermek üçin tassyklandy. Şeýle-de bolsa, bu dermanlar gipogonadal alamatlaryň has köp ýüze çykmagy, süňkleriň ýitmegi we gyzgyn şöhleler bilen baglanyşyklydyr. Şeýle hem, hassalaryň köpüsinde bedende saklanýan gonadotropinler çykýan we estrogen derejesi çalt peselende agyr döwürlere sebäp bolýan “steroid alawlara” sebäp bolýar.

Eratgy fibroidlerini bejermek üçin dilden GnRH antagonist kombinasiýa bejergisini ulanmak uly öňe gidişlikdir. Amerikanyň Birleşen Ştatlarynda tassyklanan dermanlar, ýumurtgaly steroid önümçiligini çalt päsgel berýän (we steroidiň döremegine sebäp bolmaýan) estradiol we progesteron bilen birleşýän planşetde ýa-da kapsulada agzy GnRH garşydaşlaryny (elagolix ýa-da relugolix) birleşdirýär we ulgamlaýyn derejeleri irki follikul derejeleri bilen deňeşdirýän estradiol we progesteron dozalaryny birleşdirýär. Europeanewropa Bileleşiginde (linzagolix) eýýäm tassyklanan bir dermanyň iki dozasy bar: gipotalamiki funksiýany bölekleýin saklaýan doz we gipotalamiki funksiýany doly gadagan edýän doza, elagolix we relugolix üçin tassyklanan dozalara meňzeýär. Her bir derman estrogen we progesteron bilen ýa-da bolmazdan taýýarlanýar. Ekzogen gonadal steroidleri ulanmak islemeýän hassalar üçin, gonadal steroidleri (estrogen we progesteron) goşmazdan pes dozaly linzagolix formulasy, ekzogen gormonlary öz içine alýan ýokary dozaly kombinasiýa formulasy ýaly täsir edip biler. Gipotalamiki funksiýany bölekleýin päsgel berýän kombinasiýa bejergisi ýa-da bejergisi, doly dozaly GnRH antagonist monoterapiýasy bilen deňeşdirip boljak, ýöne az täsirleri bilen alamatlary ýeňilleşdirip biler. Dokary dozaly monoterapiýanyň bir artykmaçlygy, ýatgynyň ululygyny GnRH agonistleriniň täsirine meňzeýän, ýöne has gipogonadal alamatlary bilen ýatgynyň göwrümini has peseldip bilmekidir.

Kliniki synag maglumatlary, agzalýan GnRH antagonist kombinasiýasynyň menorragiýany (50% -den 75% -e çenli azaltmak), agyry (40% -den 50% peselmegi) we ýatgynyň ulalmagy bilen baglanyşykly alamatlary azaltmak bilen täsir edýändigini görkezýär, şol bir wagtyň özünde ýatgynyň göwrümini birneme azaldýar (ýatgynyň göwrüminiň takmynan 10% peselmegi), ýürek bulanmalary we ýürek bulanma. Agzyň GnRH antagonist kombinasiýa bejergisiniň netijeliligi miomatozyň (fibroidleriň ululygy, sany ýa-da ýerleşýän ýeri), adenomiýozyň çylşyrymlylygy ýa-da hirurgiki bejergini çäklendirýän beýleki faktorlardan garaşsyzdy. Dilden aýdylýan GnRH garşy kombinasiýa häzirki wagtda ABŞ-da 24 aý we Europeanewropa Bileleşiginde näbelli ulanmak üçin tassyklanýar. Şeýle-de bolsa, bu dermanlaryň köp adam üçin uzak möhletleýin ulanylmagyny çäklendirýän göwreliligiň öňüni alyş täsiri ýokdugy görkezilmedi. Relugolix kombinasiýa bejergisiniň göwreliligiň öňüni alyş täsirlerine baha berýän kliniki synaglar dowam edýär (ClinicalTrials.gov-da hasaba alyş belgisi NCT04756037).

Köp ýurtda saýlanan progesteron reseptor modulýatorlary neşe rejimi. Şeýle-de bolsa, seýrek, ýöne çynlakaý bagyr zäherliligi baradaky aladalar şeýle dermanlaryň kabul edilmegini we elýeterliligini çäklendirýär. Eratgy fibroidlerini bejermek üçin ABŞ-da hiç hili saýlama progesteron reseptor modulýatorlary tassyklanmady.

Gisterektomiýa

Gisterektomiýa taryhda ýatgy fibroidleri üçin düýpli bejergi hasaplanylsa-da, degişli alternatiw bejergileriň netijeleri baradaky täze maglumatlar, gözegçilik edilýän wagtyň dowamynda histerektomiýa meňzeş bolup biljekdigini görkezýär. Gisterektomiýanyň beýleki alternatiw bejergiler bilen deňeşdirilende kemçilikleri perioperatiw töwekgelçilikleri we salpingektomiýany öz içine alýar (eger bu amalyň bir bölegi bolsa). Asyryň öňüsyrasynda histerektomiýa bilen birlikde iki ýumurtganyň hem aýrylmagy adaty bir zatdy we 2000-nji ýyllaryň başynda geçirilen uly koort barlaglary, iki ýumurtganyň aýrylmagynyň histerektomiýa we ýumurtgalary saklamak bilen deňeşdirilende ölüm, ýürek-damar keseli, demans we beýleki keselleriň ýokarlanmagy bilen baglanyşyklydygyny görkezdi. Şondan bäri salpingektomiýanyň hirurgiki tizligi peseldi, histerektomiýanyň hirurgiki tizligi peselmedi.

Birnäçe gözleg, ýumurtgalaryň ikisi-de saklansa-da, histerektomiýadan soň ýürek-damar keseli, alada, depressiýa we ölüm howpunyň ep-esli ýokarlanýandygyny görkezdi. Gisterektomiýa wagtynda ≤35 ýaşyndaky näsaglara iň uly howp abanýar. Bu hassalaryň arasynda koronar arteriýa keseli (bulaşyklar üçin düzülenden soň) we ýürek gysma howpy, histerektomiýa geçirilen aýallarda 2,5 esse, ortaça 22 ýyllap histerektomiýa geçmedik aýallarda 4,6 esse ýokarydyr. 40 ýaşdan ozal histerektomiýa eden we ýumurtgalaryny saklaýan aýallaryň, histerektomiýasy bolmadyk aýallara garanyňda ölmek ähtimallygy 8-den 29 göterim köpdür. Şeýle-de bolsa, histerektomiýany başdan geçiren hassalarda histerektomiýa geçmedik aýallara garanyňda semizlik, giperlipidemiýa ýa-da operasiýa taryhy ýaly has oňaýly ýagdaýlar bardy we bu gözlegler synlaýyş, sebäp we netijäni tassyklap bolmaýardy. Gözlegler bu mahsus töwekgelçiliklere gözegçilik eden hem bolsa, ölçelmedik bulaşyk faktorlar bolup biler. Bu töwekgelçilikleri histerektomiýany göz öňünde tutýan näsaglara düşündirmeli, sebäbi ýatgy fibroidli näsaglaryň köpüsinde invaziv alternatiwalar az.

Eratgy süýümleri üçin häzirki wagtda başlangyç ýa-da ikinji derejeli öňüni alyş strategiýasy ýok. Epidemiologiki gözlegler ýatgy fibroidleriniň töwekgelçiliginiň peselmegi bilen baglanyşykly dürli faktorlary tapdy, şol sanda: miweleri we gök önümleri köp iýmek we gyzyl eti az iýmek; Yzygiderli maşk ediň; Agramyňyzy dolandyryň; D witaminiň kadaly derejesi; Üstünlikli diri dogulmak; Göwreliligiň öňüni alyş serişdelerini ulanmak; Uzak wagtlap işleýän progesteron preparatlary. Bu faktorlary üýtgetmegiň töwekgelçiligi azaldyp biljekdigini kesgitlemek üçin tötänleýin gözegçilik edilýän synaglar zerurdyr. Netijede, gözleg, ýatgy fibroidleri barada aýdylanda bar bolan saglyk adalatsyzlygynda stresiň we jynsparazlygyň rol oýnap biljekdigini görkezýär.