habarlar

Garrylaryň iň köp ýaýran Alsgeýmer keseli köp adamy biynjalyk edýär.

Alsgeýmer keselini bejermekde ýüze çykýan kynçylyklaryň biri, bejeriş dermanlarynyň beýni dokumalaryna eltilmeginiň gan-beýni päsgelçiligi bilen çäklenmegidir. Geçirilen gözleg, Alsgeýmer keseli ýa-da Parkinson keseli, beýni çişleri we amyotrofik gapdal skleroz ýaly Alsgeýmer keseli ýa-da beýleki newrologiki näsazlyklary bolan näsaglarda gan-beýni barýerini tersine açyp biljekdigini anyklady.

Westakynda Günbatar Wirjiniýa uniwersitetiniň Rokfeller neýro ylymlary institutynda geçirilen kiçijik subutnama synag, adukanumab infuziýasyny alan Alsgeýmer keseli bilen kesellänleriň, gan-beýni barýerini wagtlaýyn açyp, beýniniň amiloid beta (Aβ) ýüküni ep-esli azaldandygyny görkezdi. Gözleg, beýniniň bozulmalaryny bejermek üçin täze gapylary açyp biler.

Gan-beýni päsgelçiligi, möhüm iýmit maddalarynyň geçmegine ýol bermek bilen beýnini zyýanly maddalardan goraýar. Bloodöne gan-beýni päsgelçiligi bejeriş dermanlarynyň beýnimize eltilmeginiň öňüni alýar, bu Alsgeýmer keselini bejermekde has ýiti. Dünýä ýaşy bilen Alsgeýmer keseli bilen kesellänleriň sany ýylsaýyn köpelýär we bejeriş usullary çäklidir we saglygy goraýyşa agyr ýük berýär. Aducanumab, Alsgeýmer keselini bejermek üçin ABŞ-nyň Azyk we derman serişdeleri müdirligi (FDA) tarapyndan tassyklanan amiloid beta (Aβ) birleşdiriji monoklonal antikor bolup, onuň gan-beýni barýerine aralaşmagy çäklidir.

Fokusirlenen ultrases, gysyş we eritme arasynda yrgyldamalary döredýän mehaniki tolkunlary öndürýär. Gana sanjym edilende we ultrases meýdanyna sezewar bolanda köpürjikler töweregindäki dokumalardan we gandan has gysylýar we giňelýär. Bu yrgyldamalar gan damarlarynyň diwarynda mehaniki stres döredýär, endotel öýjükleriniň arasyndaky berk baglanyşyklara sebäp bolýar (Aşakdaky surat). Netijede, gan-beýni barýeriniň bitewiligi bozulýar, molekulalaryň beýnine ýaýramagyna mümkinçilik berýär. Gan-beýni päsgelçiligi alty sagadyň içinde özbaşdak bejerilýär.

Surat, gan damarlarynda mikrometr ölçegli köpürjikler bolanda kapilýar diwarlara ugrukdyryjy ultrases barlagynyň täsirini görkezýär. Gazyň ýokary gysylmagy sebäpli köpürjikler gysylýar we daş-töweregindäki dokumalardan has köpelýär we endotel öýjüklerinde mehaniki stres döredýär. Bu amal berk baglanyşyklaryň açylmagyna sebäp bolýar we gan-beýni barýeriniň bitewiligini bozup, antikorlaryň ýaýramagyna kömek edip, astrositleriň gan damarynyň diwaryndan gaçmagyna sebäp bolup biler. Mundan başga-da, gönükdirilen ultrases barlagyna sezewar bolan endotel öýjükleri işjeň wakuolýar transport işjeňligini ýokarlandyrdy we efflux nasos işini basyp, beýniniň antikorlardan arassalanmagyny azaltdy. B suratda ultrases barlagy meýilnamasyny düzmek üçin hasaplanan tomografiýa (KT) we magnit-rezonans tomografiýasy (MRI), başlangyç bazada 18F-flubitaban pozitron emissiýa tomografiýasy (PET), bejeriş wagtynda mikro-mikrosikulýar infuziýa we bejergä gözegçilik etmek üçin ulanylýan mikroesikulýar ýaýramak signallaryny öz içine alýan bejeriş tertibi görkezilýär. Üns merkezleşdirilen ultrases barlagyndan soň alnan suratlarda, ultrases barlagynda gan-beýni barýeriniň açykdygyny görkezýän T1 agramly kontrast güýçlendirilen MRI bar. 24-den 48 sagada çenli gönükdirilen ultrases barlagyndan soň şol bir meýdanyň suratlary gan-beýni barýeriniň doly bejergisini görkezdi. 26 hepdeden soň hassalaryň birinde yzarlanylanda 18F-flubitaban PET barlagy, bejergiden soň beýnide Aβ derejesiniň peselendigini görkezdi. C suratda bejerginiň dowamynda MRI-gönükdirilen gönükdirilen ultrases barlagy görkezilýär. Isarym şar geçiriji kaskada, MRI-den real wagt görkezmesini ulanyp, beýniniň bir fokus nokadyna öwrülýän 1000-den gowrak ultrases barlagy bar.

2001-nji ýylda ilkinji gezek haýwanlary öwrenmekde gan-beýni barýeriniň açylmagyna itergi bermek üçin gönükdirilen ultrases barlagy görkezildi we soňraky kliniki barlaglar ünsi jemlenen ultrases barlagynyň neşe serişdeleriniň iberilmegini we netijeliligini ýokarlandyryp biljekdigini görkezdi. Şondan bäri gönükdirilen ultrases barlagynyň derman kabul etmeýän Alsgeýmer hassalarynda gan-beýni barýerini arkaýyn açyp biljekdigi, şeýle hem döş mäziniň beýni metastazlaryna antikorlary berip biljekdigi anyklandy.

Mikrobubble gowşuryş prosesi

Mikrobubbles ultrases kontrast serişdesidir, adatça ultrases barlagynda gan aýlanyşyny we gan damarlaryny synlamak üçin ulanylýar. Ultrases barlagy wagtynda oktafluoropropanyň fosfolipid bilen örtülen, pirogen däl köpürjikli asma wena içine sanjym edildi (1B surat). Mikrobubbles ýokary polidispersirlenen, diametri 1 μm-dan 10 μm-dan köp. Oktafluoropropan metabolizlenmeýän we öýkeniň üsti bilen çykarylýan durnukly gazdyr. Köpürjikleri gurşap alýan we durnuklaşdyrýan lipid gabygy, endogen fosfolipidlere meňzeş usulda metabolizlenýän üç sany tebigy adam lipidinden durýar.

Ünsli ultrases barlagy

Fokusirlenen ultrases, näsagyň kellesini gurşap alýan ýarym şar geçiriji kaskadan emele gelýär (1-nji surat). Kaska 1024 özbaşdak dolandyrylýan ultrases ses çeşmeleri bilen enjamlaşdyrylandyr, olar tebigy ýagdaýda ýarym şaryň merkezine gönükdirilendir. Bu ultrases ses çeşmeleri sinusoidal radio ýygylyk naprýa .eniýeleri bilen hereket edýär we magnit-rezonans tomografiýasy arkaly ultrases tolkunlaryny çykarýar. Ultrases barlagyny ýeňilleşdirmek üçin näsag kaska geýýär we zaýalanan suw kelläniň töwereginde aýlanýar. Ultrases deriniň we kelläniň üsti bilen beýniniň nyşanyna geçýär.

Kelläniň galyňlygynyň we dykyzlygynyň üýtgemegi ultrases sesiniň ýaýramagyna täsir eder, netijede ultrases barlagynyň lezýona ýetmegi üçin birneme üýtgeşik wagt bolar. Bu ýoýulmany, kelläniň görnüşi, galyňlygy we dykyzlygy barada maglumat almak üçin ýokary çözgütli hasaplanan tomografiýa maglumatlary almak arkaly düzedip bolar. Kompýuter simulýasiýa modeli, ýiti ünsi dikeltmek üçin her sürüjiniň signalynyň öwezini dolmak fazasyny hasaplap biler. RF signalynyň fazasyna gözegçilik etmek bilen, ultrases barlagy elektron görnüşde jemlenip we ultrases çeşmesiniň massiwini üýtgetmän köp mukdarda dokumany ýapmak üçin ýerleşdirilip bilner. Maksatly dokumanyň ýerleşýän ýeri, kaska geýip ýörkäň kelläniň magnit-rezonans tomografiýasy bilen kesgitlenýär. Maksat göwrümi, her labyr nokadynda 5-10 ms aralygynda ultrases tolkunlaryny çykarýan, her 3 sekuntda gaýtalanýan üç ölçegli ultrases labyr nokatlary bilen doldurylýar. Ultrases güýji islenýän köpürjik ýaýramak signaly tapylýança kem-kemden ýokarlanýar we soňra 120 sekunt saklanýar. Bu amal, maksat göwrümi doly ýapylýança beýleki meslerde gaýtalanýar.

Gan-beýni barýerini açmak, ses tolkunlarynyň amplitudasynyň belli bir çäkden geçmegini talap edýär, bu ýerden eritrosit ekzosmozy, gan akma, apoptoz we nekroz ýaly ýüze çykýan dokuma zeper ýetýänçä barýeriň geçirijiligi ýokarlanýar we bularyň köpüsi köplenç köpürjikleriň çökmegi bilen baglanyşyklydyr (inertial boşluk diýilýär). Bosag mikrobubble ululygyna we gabyk materialyna baglydyr. Mikrobbubllar bilen dargadylan ultrases signallaryny ýüze çykarmak we düşündirmek arkaly täsir etmek howpsuz aralykda saklanyp bilner.

Ultrases barlagyndan soň, gan-beýni barýeriniň maksatly ýerde açykdygyny ýa-da ýokdugyny kesgitlemek üçin kontrast serişdesi bolan T1 agramly MRI ulanyldy we ekstrawasiýa ýa-da gan akma bolandygyny tassyklamak üçin T2 agramly suratlar ulanyldy. Bu gözegçilikler, zerur bolsa beýleki bejergileri düzetmek üçin görkezme berýär.

Bejergi täsirine baha bermek we geljegi

Gözlegçiler bejerginiň öňündäki we soňundan 18β-flubitaban pozitron emissiýa tomografiýasyny deňeşdirip, bejerilen ýer bilen ters tarapdaky şuňa meňzeş meýdanyň arasyndaky tapawudy bahalandyrmak üçin beýniniň Aβ ýüküne täsirini kesgitlediler. Şol bir topar tarapyndan geçirilen öňki gözlegler, diňe ultrases barlagyna ünsi Aβ derejesini birneme peseldip biljekdigini görkezdi. Bu synagda görlen azalma, öňki barlaglara garanyňda hasam uludy.

Geljekde bejergini beýniniň iki tarapyna giňeltmek, keseliň ösüşini gijikdirmekde netijeliligine baha bermek üçin möhüm ähmiýete eýe bolar. Mundan başga-da, uzak möhletli howpsuzlygy we netijeliligi kesgitlemek üçin has köp gözleg gerek we has giňişleýin elýeterlilik üçin onlaýn MRI görkezmesine bil baglamaýan tygşytly bejeriş enjamlary işlenip düzülmelidir. Şeýle-de bolsa, netijeler Aβ-ny arassalaýan bejerginiň we dermanlaryň ahyrsoňy Alsgeýmeriň ösüşini haýalladyp biljekdigine optimizm döretdi.