Dümewiň möwsümleýin epidemiýalary her ýyl dünýäde 290,000 bilen 650,000 arasynda dem alyş keseli bilen baglanyşykly ölümlere sebäp bolýar. Thisurtda şu gyşda COVID-19 pandemiýasy gutarandan soň çynlakaý dümew pandemiýasy başdan geçirilýär. Gripp waksinasy dümewiň öňüni almagyň iň täsirli usulydyr, ýöne towuk düwünçegi medeniýetine esaslanýan grip sanjymynyň immunogen üýtgemegi, önümçiligiň çäklendirilmegi we ş.m. ýaly käbir kemçilikleri bar.
Rekombinant HA belok gen in engineeringenerçilik gripp sanjymynyň gelmegi, adaty towuk düwünçegi sanjymynyň kemçiliklerini çözüp biler. Häzirki wagtda immunizasiýa amallary boýunça Amerikan geňeş komiteti (ACIP) ≥65 ýaşyndaky ulular üçin ýokary dozaly rekombinant grip sanjymyny maslahat berýär. Şeýle-de bolsa, 65 ýaşdan kiçi adamlar üçin dürli sanjymlaryň arasynda kelläme deňeşdirmeleriň ýoklugy sebäpli ACIP grip sanjymyny ileri tutulýan ugur hökmünde maslahat bermeýär.
Genetiki taýdan döredilen gripp waksinasy (RIV4) dörtburç rekombinant hemagglutinin (HA) 2016-njy ýyldan bäri birnäçe ýurtda marketing üçin tassyklandy we häzirki wagtda ulanylýan grippiň esasy rekombinant waksinasydyr. RIV4, towuk düwünçekleriniň üpjünçiligi bilen çäklendirilen adaty hereketsiz sanjym önümçiliginiň kemçiliklerini ýeňip geçip biljek rekombinant belok tehnologiýasy platformasy arkaly öndürilýär. Mundan başga-da, bu platforma has gysga önümçilik sikline eýedir, dalaşgär sanjym ştamlarynyň öz wagtynda çalşylmagyna has amatlydyr we taýýar sanjymlaryň gorag täsirine täsir edip biljek wirus ştamlarynyň önümçilik prosesinde bolup biläýjek adaptasiýa mutasiýa bolup biler. ABŞ-nyň Azyk we neşe serişdelerini dolandyryş müdirliginiň (FDA) Biologiýa gözden geçirmek we gözleg merkeziniň (Karen) şol wagtky müdiri Karen Midthun “rekombinant dümew sanjymlarynyň gripp waksinalaryny öndürmekde tehnologiki ösüşi aňladýandygyny aýtdy ... Bu wirus sanjymynyň ýüze çykan halatynda sanjym önümçiliginiň has çalt başlamagyna mümkinçilik döredýär" [1]. Mundan başga-da, RIV4 immunogenligi has güýçli bolan adaty grip sanjymyndan üç esse köp gemagglutinin belogyny öz içine alýar [2]. Bar bolan gözlegler, RIV4-iň garry adamlarda adaty dozaly dümew sanjymyndan has goraglydygyny we ýaş ilatdaky ikisini deňeşdirmek üçin has doly subutnamalaryň zerurdygyny görkezdi.
2023-nji ýylyň 14-nji dekabrynda Täze Angliýanyň Medisina Journalurnaly (NEJM) Amber Hsiao we başg., Kaiser Permanente sanjym okuw merkezi, KPNC saglyk ulgamy, Oakland, ABŞ. Bu gözleg, 2018-nji ýyldan 2020-nji ýyla çenli iki gripp möwsüminde 65 ýaşa ýetmedik adamlarda RIV4-iň dört derejeli standart doza hereketsiz grip sanjymyna (SD-IIV4) garşy gorag täsirine baha bermek üçin ilat tarapyndan tötänleýin çemeleşmäni ulanýan hakyky dünýä gözlegidir.
KPNC desgalarynyň hyzmat meýdanyna we desganyň ululygyna baglylykda, A toparyna ýa-da B toparyna (1-nji surat) tötänleýin bellendi, bu ýerde A topary ilkinji hepdede RIV4 aldy, B topary birinji hepdede SD-IIV4 aldy, soň her desga häzirki gripp möwsüminiň ahyryna çenli iki sanjymy aldy. Gözlegiň esasy netijesi PCR tarapyndan tassyklanan dümew, ikinji derejeli nokatlara A grippi, B grippi we grip bilen baglanyşykly hassahanalar girdi. Her desganyň lukmanlary dümewiň PCR synaglaryny hassanyň kliniki görkezişine esaslanyp geçirýärler we stasionar we ambulatoriýa diagnozyny, laboratoriýa synaglaryny we sanjym maglumatlary elektron lukmançylyk ýazgylary arkaly alýarlar.
Gözleg, 18 ýaşdan 64 ýaş aralygyndaky ululary öz içine aldy, 50 ýaşdan 64 ýaşa çenli esasy ýaş topary seljerildi. Netijeler, RIV4-iň PCR-tassyklanan dümewine garşy SD-IIV4 bilen deňeşdirilende gorag täsiriniň (rVE) 50 ýaşdan 64 ýaşa çenli adamlarda 15,3% (95% CI, 5.9-23.8) bolandygyny görkezdi. A grippinden degişlilikde gorag 15,7% boldy (95% CI, 6.0-24.5). Dümew ýa-da grip bilen baglanyşykly hassahanalarda statistiki taýdan ähmiýetli gorag täsiri görkezilmedi. Mundan başga-da, gözleg derňewleri 18-49 ýaş aralygyndaky adamlarda dümew (rVE, 10,8%; 95% CI, 6.6-14.7) ýa-da A grippi (rVE, 10.2%; 95% CI, 1.4-18.2) üçin RIV4 SD-IIV4-den has gowy gorag görkezendigini görkezdi.
Öňki tötänleýin, iki gözi kör, polo positiveitel gözegçilikde saklanýan netijelilik kliniki synag, RIV4-iň 50 we ondan uly adamlarda SD-IIV4-den has gowy goraglydygyny görkezdi (rVE, 30%; 95% CI, 10 ~ 47) [3]. Bu gözleg, rekombinant gripp sanjymlarynyň adaty hereketsiz sanjymlardan has gowy goragy üpjün edýändigini we RIV4-iň ýaş ilat arasynda has gowy gorag üpjün edýändiginiň subutnamasynyň üstüni ýetirýär. Gözleg, iki toparda-da dem alyş sintisial wirusynyň (RSV) ýokaşma ýagdaýyny seljerdi (RSV ýokaşmagy iki toparda deňeşdirilmelidir, sebäbi grip sanjymy RSV ýokaşmagynyň öňüni almaýar), beýleki bulaşyk faktorlary hasaba almaýar we birnäçe duýgurlyk seljermesi arkaly netijeleriň dogrudygyny barlaýar.
Täze topar, bu işde kabul edilen tötänleýin dizaýn usuly, esasanam tejribe sanjymynyň we gözegçilik sanjymynyň her hepde üýtgeýän sanjymy, iki toparyň arasyndaky päsgelçilik faktorlaryny has gowy deňleşdirdi. Şeýle-de bolsa, dizaýnyň çylşyrymlylygy sebäpli gözlegleriň ýerine ýetirilmegi üçin talaplar has ýokary. Bu gözlegde, rekombinant dümewine garşy sanjymyň ýeterlik däldigi, RIV4 almaly SD-IIV4 almaly köp adamyň döremegine sebäp boldy, netijede iki toparyň arasyndaky gatnaşyjylaryň sanynyň has köp tapawudy we ikitaraplaýyn töwekgelçilik bolup biler. Mundan başga-da, gözleg ilkibaşda 2018-nji ýyldan 2021-nji ýyla çenli meýilleşdirilipdi we COVID-19-yň ýüze çykmagy we onuň öňüni alyş we gözegçilik çäreleri dümew epidemiýasynyň öwrenilmegine we güýçlenmegine, şol sanda 2019-2020 gripp möwsüminiň gysgalmagyna we 2020-2021 gripp möwsüminiň ýoklugyna täsir etdi. Dümewiň diňe iki “adaty däl” möwsüminden 2018-nji ýyldan 2020-nji ýyla çenli maglumatlar bar, şonuň üçin bu tapyndylaryň birnäçe möwsümde, dürli aýlanyş ştamlarynda we sanjym böleklerinde saklanýandygyna baha bermek üçin has köp gözleg gerek.
Umuman aýdanyňda, bu gözleg grip sanjymlary babatynda ulanylýan rekombinant genetiki taýdan döredilen sanjymlaryň mümkinçiligini hasam subut edýär, şeýle hem grippiň innowasiýa sanjymlaryny geljekde gözlemek we ösdürmek üçin berk tehniki esas döredýär. Rekombinant genetiki in engineeringenerçilik sanjym tehnologiýasy platformasy towuk düwünçeklerine bagly däl we gysga önümçilik sikliniň we ýokary önümçilik durnuklylygynyň artykmaçlyklaryna eýedir. Şeýle-de bolsa, adaty hereketsiz gripp sanjymlary bilen deňeşdirilende, goragda ep-esli artykmaçlygy ýok, gripp wiruslarynyň düýp sebäbinden ýüze çykan immunitetden gaçmak hadysasyny çözmek kyn. Dümewiň adaty sanjymlaryna meňzeş ýaly, her ýyl ştammy çaklamak we antigen çalyşmak talap edilýär.
Dümewiň ýüze çykýan görnüşleriniň öňünde geljekde grippiň ähliumumy sanjymlarynyň ösüşine üns bermelidiris. Dümewiň ähliumumy waksinasynyň ösüşi wirus ştamlaryndan goramagyň gerimini kem-kemden giňeltmeli we netijede dürli ýyllarda ähli ştamlardan netijeli goraga ýetmeli. Şol sebäpden, geljekde HA belogyna esaslanýan giň spektrli immunogeniň dizaýnyny öňe sürmelidiris, gripp wirusynyň başga bir ýerüsti belogy bolan NA-a ünsi jemlemelidiris we ýerli öýjükli immuniteti (burun pürküji sanjymy, dem almaýan gury tozan sanjymy we ş.m.) köp ölçegli gorag jogaplaryny döretmekde has peýdaly dem alyş immunizasiýa tehnologiýa ugurlaryna üns bermelidiris. MRNA sanjymlary, daşaýjy sanjymlar, täze sazlaýjylar we beýleki tehniki platformalar boýunça gözlegleri dowam etdiriň we “ähli üýtgeşmelere üýtgemezden jogap berýän” dümewiň ideal uniwersal sanjymlarynyň ösüşine düşüniň.
Iş wagty: 16-2023-nji dekabry