habarlar

21-nji asyra girip, ýylylyk tolkunlarynyň ýygylygy, dowamlylygy we intensiwligi ep-esli ýokarlandy; Şu aýyň 21 we 22-sinde global temperatura yzly-yzyna iki gün rekord goýdy. Temperatureokary temperatura, esasanam garrylar, dowamly keseller we aşa semizlik ýaly duýgur ilat üçin ýürek we dem alyş keselleri ýaly birnäçe saglyk töwekgelçiligine sebäp bolup biler. Şeýle-de bolsa, aýratyn we topar derejesindäki öňüni alyş çäreleri ýokary temperaturanyň saglyga ýetirýän zyýanyny azaldyp biler.

Senagat rewolýusiýasyndan bäri howanyň üýtgemegi dünýädäki ortaça temperaturanyň 1,1 ° C ýokarlanmagyna sebäp boldy, eger parnik gazlarynyň zyňyndylary ep-esli azalmasa, şu asyryň ahyryna çenli dünýädäki ortaça temperaturanyň 2,5-2,9 ° C ýokarlanmagyna garaşylýar. Howanyň üýtgemegi boýunça hökümetara topary (IPCC) adam işjeňliginiň, esasanam gazylyp alynýan ýangyçlaryň ýakylmagynyň, atmosferada, gury ýerde we ummanlarda umumy ýylylygyň sebäbi bolandygy barada anyk netijä geldi.

Üýtgäp durmalara garamazdan, aşa sowuklygyň peselmegi bilen, aşa ýokary temperaturanyň ýygylygy we dowamlylygy ýokarlanýar. Heatylylyk tolkunlary bilen bir wagtda bolup geçýän guraklyk ýa-da ýangyn ýaly birmeňzeş hadysalar has ýygylaşdy we ýygylygynyň artmagyna garaşylýar.

Recentaňy-ýakynda geçirilen bir gözleg 1991-nji we 2018-nji ýyllar aralygynda 43 ýurtda, şol sanda ABŞ-da ýylylyk bilen baglanyşykly ölümleriň üçden bir böleginiň antropogen parnik gazlarynyň zyňyndylary bilen baglanyşykly bolup biljekdigini görkezýär.

Gaty yssylygyň saglyga giňden ýaýran täsirine düşünmek hassalary bejermek we lukmançylyk hyzmatlaryny alyp barmakda, şeýle hem ýokarlanýan temperaturany azaltmak we uýgunlaşdyrmak üçin has giňişleýin strategiýalary işläp düzmekde möhümdir. Bu makalada ýokary temperatura sebäpli ýüze çykýan saglyga zyýanly epidemiologiki subutnamalar, ýokary temperaturanyň gowşak toparlara aşa täsiri we bu töwekgelçilikleri azaltmaga gönükdirilen aýratyn we topar derejesindäki gorag çäreleri jemlenýär.

Temperatureokary temperatura täsir etmek we saglyga howp

Gysga we uzak möhletde hem ýokary temperatura täsir etmek adamyň saglygyna çynlakaý täsir edip biler. Highokary temperatura, ekinleriň hiliniň we mukdarynyň peselmegi we suw üpjünçiliginiň peselmegi, şeýle hem ýer derejesindäki ozonyň ýokarlanmagy ýaly daşky gurşaw faktorlary arkaly saglyga gytaklaýyn täsir edýär. Highokary temperaturanyň saglyga iň uly täsiri aşa yssy şertlerde ýüze çykýar we taryhy kadalardan ýokary temperaturanyň saglyga edýän täsiri giňden tanalýar.

Temperatureokary temperatura bilen baglanyşykly ýiti kesellere ýylylyk dökülmesi (ter mäzleriniň petiklenmegi netijesinde dörän ownuk çişikler, papulalar ýa-da pustulalar), ýylylyk kramplary (suwsuzlanmak we elektrolit deňsizligi sebäpli dörän agyryly muskullaryň gysylmagy), gyzgyn suwuň çişmegi, ýylylyk sinkopy (köplenç yssy howanyň uzak wagtlap durmagy ýa-da üýtgemegi bilen baglanyşyklydyr). Atylylyk tükenmegi köplenç ýadawlyk, gowşaklyk, baş aýlanmak, kelle agyry, köp derlemek, myşsa spazmlary we impulsyň ýokarlanmagy ýaly ýüze çykýar; Näsagyň esasy bedeniniň gyzgynlygy ýokarlanyp biler, ýöne akyl ýagdaýy kadalydyr. Atylylyk urmagy, bedeniň esasy temperaturasy 40 ° C-den geçende merkezi nerw ulgamynyň işleýşine degişlidir, bu bolsa köp agzanyň näsazlygyna we ölümine sebäp bolup biler.

Temperaturadaky taryhy kadalardan gyşarmak, fiziologiki çydamlylyga we ýokary temperatura uýgunlaşmaga çynlakaý täsir edip biler. Hem mutlak ýokary temperatura (37 ° C) we degişlilikde ýokary temperatura (taryhy temperatura görä hasaplanan 99 göterim ýaly) yssy tolkunlar wagtynda ölüm derejesiniň ýokary bolmagyna sebäp bolup biler. Adatdan daşary yssy bolmasa-da, yssy howa adam bedenine zyýan ýetirip biler.

Kondisioner we uýgunlaşma prosesinde rol oýnaýan beýleki faktorlar bilen hem, fiziologiki we sosial uýgunlaşmagyň çäklerine ýakynlaşýarys. Möhüm nokat, bar bolan energiýa infrastrukturasynyň uzak möhletde sowatmak zerurlyklaryny kanagatlandyrmak ukybyny, şeýle hem bu zerurlyklary kanagatlandyrmak üçin infrastrukturany giňeltmek üçin çykdajylary öz içine alýar.

Riskokary töwekgelçilikli ilat

Duýgurlyk (içerki faktorlar) we gowşaklyk (daşarky faktorlar) ýokary temperaturanyň saglyga täsirini üýtgedip biler. Marginal etnik toparlar ýa-da pes sosial-ykdysady ýagdaý töwekgelçilige täsir edýän esasy faktor, ýöne beýleki faktorlar saglyga ýaramaz täsir etmek howpuny ýokarlandyryp biler, şol sanda sosial izolýasiýa, aşa ýaş, oňaýsyzlyk we derman ulanmak. Heartürek, serebrowaskulýar, dem alyş ýa-da böwrek keselleri, süýji keseli we demansly näsaglar, şeýle hem diuretikleri, antihipertansif dermanlary, beýleki ýürek-damar dermanlaryny, käbir psihotropiki dermanlary, antihistaminikleri we beýleki dermanlary kabul edýän näsaglarda gipertermiýa bilen baglanyşykly keseller ýokarlanar.

Geljekdäki zerurlyklar we ugurlar
Aýry-aýry we jemgyýetçilik derejesinde yssy urmagyň öňüni almak we sowatmak çäreleriniň peýdalaryna düşünmek üçin has köp gözleg geçirmek zerurdyr, sebäbi köp çäreler sport işjeňligini artdyryp, akyl saglygyny we jemgyýetçilik jebisligini ýokarlandyryp biljek seýilgähler we beýleki ýaşyl meýdançalar ýaly sinergistik peýdalary bar. Heatylylyk bilen baglanyşykly şikesleriň, şol sanda Halkara Keselleriň Klassifikasiýasy kodlarynyň (ICD) kodlaryny goşmak bilen, ýokary temperaturanyň saglyga gytaklaýyn täsirini görkezmek üçin adaty hasabaty güýçlendirmek zerurdyr.

Häzirki wagtda ýokary temperatura bilen baglanyşykly ölümler üçin umumy kabul edilen kesgitleme ýok. Heatylylyk bilen baglanyşykly keseller we ölümler barada anyk we takyk statistika jemgyýetlere we syýasatçylara ýokary temperatura bilen baglanyşykly saglyk ýüküni ileri tutmaga we çözgütleri işläp düzmäge kömek edip biler. Mundan başga-da, dürli sebitleriň we ilatyň aýratynlyklaryna, şeýle hem uýgunlaşmagyň wagt tendensiýalaryna esaslanyp, ýokary temperaturanyň saglyga edýän dürli täsirlerini has gowy kesgitlemek üçin uzyn boýly barlaglar zerurdyr.

Howanyň üýtgemeginiň saglyga göni we gytaklaýyn täsirlerine has gowy düşünmek we suw we arassaçylyk ulgamlary, energiýa, ulag, oba hojalygy we şäher meýilnamasy ýaly durnuklylygy ýokarlandyrmak üçin täsirli strategiýalary kesgitlemek üçin köp pudaklaýyn gözleg geçirmek zerurdyr. Iň ýokary töwekgelçilik toparlaryna (reňkli jemgyýetler, pes girdejili ilat we dürli töwekgelçilikli toparlara degişli adamlar ýaly) aýratyn üns berilmelidir we netijeli uýgunlaşma strategiýalary işlenip düzülmelidir.
Netije
Howanyň üýtgemegi yzygiderli temperaturany ýokarlandyrýar we ýylylyk tolkunlarynyň ýygylygyny, dowamlylygyny we intensiwligini ýokarlandyrýar, bu dürli saglyk netijelerine getirýär. Aboveokarda agzalan täsirleriň paýlanyşy adalatly däl we käbir adamlara we toparlara aýratyn täsir edilýär. Highokary temperaturanyň saglyga edýän täsirini azaltmak üçin belli ýerlere we ilata gönükdirilen interwensiýa strategiýalaryny we syýasatlaryny işläp düzmek zerurdyr.