habarlar

2024-nji ýylda adam immunitet ýetmezçiligi wirusyna (AIW) garşy global göreş oňyn we peseldi. Antiretrowirus bejergisini (ART) alýan we wirusyň ýok edilmegine ýetýänleriň sany hemişe ýokary. AIDS-iň ölümi soňky onýyllygyň iň pes derejesinde. Şeýle-de bolsa, bu höweslendiriji ösüşlere garamazdan, 2030-njy ýyla çenli ilatyň saglygyna howp hökmünde AIW-ni ýok etmek üçin Durnukly Ösüş Maksatlary (SDGS) ýolda däl. Gynandyrýan zat, AIDS pandemiýasy käbir ilatyň arasynda ýaýramagyny dowam etdirýär. Birleşen Milletler Guramasynyň AIW / AIDS boýunça maksatnamasy (UNAIDS) UNAIDS 2024 Bütindünýä AIDS gününiň hasabatyna görä, dokuz ýurt 2030-njy ýyla çenli AIDS pandemiýasyny ýok etmek üçin 2025-nji ýyla çenli “95-95-95” maksatlaryny ýerine ýetirdi, ýene-de on adam muny amala aşyrmaly. Bu möhüm döwürde, AIW-iň öňüni almak üçin edilýän tagallalaryň sany 20 million. peselmegi tersleşdirmek üçin täzeden hereket etmeli.

AIW-iň netijeli öňüni almak, özüni alyp barşyň, biomedikal we gurluş çemeleşmeleriniň, şol sanda wirusy ýok etmek, prezerwatiw ulanmak, iňňe alyş-çalyş maksatnamalary, bilim we syýasat özgertmelerini birleşdirmegi talap edýär. Täsiriň öňüni alyş profilaktikasynyň (PrEP) ulanylmagy käbir ilatdaky täze ýokançlyklary azaltdy, ýöne PrEP gündogar we günorta Afrikada AIW agyrlygy bilen ýüzbe-ýüz bolýan aýal-gyzlara we ýetginjek gyzlara çäkli täsir etdi. Kliniki yzygiderli baryp görmegiň we gündelik dermanlaryň zerurlygy kemsidiji we amatsyz bolup biler. Köp aýallar ýakyn hyzmatdaşlaryna PrEP ulanylyşyny aýan etmekden gorkýarlar we dermanlary gizlemek kynlygy PrEP-iň ulanylmagyny çäklendirýär. Şu ýyl neşir edilen möhüm synag, Günorta Afrikada we Ugandada aýal-gyzlarda AIW infeksiýasynyň öňüni almakda ýylda AIW-1 kapsid inhibitory lenacapawiriň diňe iki sany subkutan sanjymynyň ýokary täsir edendigini görkezdi (her 100 adama 0 hadysa; gündelik dilden emtrititabin-tenofowir disoproksil fumaratynyň derejesi 2,41 adam / 100 adam / 100 adam. Dört yklymda jyns taýdan dürli-dürli bolan ilat, ýylda iki gezek berilýän Lenacapavir hem şuňa meňzeş täsir etdi. Uzak wagtlap işleýän dermanlaryň ajaýyp täsiri AIW-iň öňüni almak üçin möhüm täze gural bolup durýar.

Şeýle-de bolsa, uzak wagtlap dowam edýän öňüni alyş bejergisi täze AIW infeksiýalaryny ep-esli azaltmak üçin, elýeterli we ýokary töwekgelçilikli adamlar üçin elýeterli bolmaly. “Lecapapir” öndürijisi bolan Gilead, Müsürde, Hindistanda, Päkistanda we ABŞ-da alty kompaniýa bilen “Lenacapavir” -iň umumy görnüşlerini 120 pes we orta girdejili ýurtda satmak üçin şertnama baglaşdy. Ylalaşygyň güýje girýän senesine çenli Gilead, iň ýokary AIW agramy bolan 18 ýurda nol girdeji bahasy bilen lenacapawir hödürlär. Barlanylan toplumlaýyn öňüni alyş çärelerine maýa goýmagy dowam etdirmek möhümdir, ýöne käbir kynçylyklar bar. ABŞ-nyň prezidentiniň AIDS-e garşy göreşmek boýunça gyssagly gaznasy (PEPFAR) we Global gaznanyň Lenacapawiriň iň uly alyjylary bolmagyna garaşylýar. Marchöne mart aýynda PEPFAR-yň maliýeleşdirmegi adaty bäş däl-de, diňe bir ýyl rugsat berildi we gelýän Trump administrasiýasy tarapyndan täzelenmeli. Global fond 2025-nji ýylda indiki doldurmak sikline girende maliýeleşdirmek bilen baglanyşykly kynçylyklar bilen hem ýüzbe-ýüz bolar.

2023-nji ýylda Saharanyň günortasyndaky Afrikada täze AIW infeksiýalary beýleki sebitler, esasanam Gündogar Europeewropa, Merkezi Aziýa we Latyn Amerikasy tarapyndan ýokaşar. Saharanyň günortasyndaky Afrikanyň daşyndaky täze ýokanç keselleriň köpüsi erkekler bilen jyns gatnaşykda bolan erkekleriň, neşe serişdesini sanjym edýänleriň, seks işgärleriniň we müşderileriniň arasynda ýüze çykýar. Latyn Amerikasynyň käbir ýurtlarynda täze AIW infeksiýalary köpelýär. Gynansagam, dilden PrEP güýje girdi; Uzak wagtlap işleýän öňüni alyş dermanlaryna has gowy elýeterlilik zerurdyr. “Peru”, Braziliýa, Meksika we Ekwador ýaly ýokary girdejili ýurtlar, “Lenacapavir” -iň umumy wersiýalaryna laýyk gelmeýän we Global gaznanyň kömegine laýyk gelmeýän, doly bahaly lenacapawir satyn almak üçin serişdeleri ýok (ýylda 44 000 dollar, ýöne köpçülikleýin önümçilik üçin 100 dollardan az). Gileadyň orta girdejili ýurtlaryň köpüsini ygtyýarnama şertnamalaryndan, esasanam Lenacapawir kazyýet işine gatnaşan we AIW-iň gaýtadan dikeldilmegi baradaky karary gaty agyr bolar.

Saglyk gazananlaryna garamazdan, esasy ilat adam hukuklarynyň bozulmagy, kemsidiji, diskriminasiýa, jeza beriji kanunlar we syýasatlar bilen ýüzbe-ýüz bolmagyny dowam etdirýär. Bu kanunlar we syýasatlar adamlary AIW hyzmatlaryna gatnaşmakdan saklaýar. AIDS-den ölýänleriň sany 2010-njy ýyldan bäri azalsa-da, köp adam zerur däl ölümlere sebäp bolýan AIDS-iň ösen döwründe. AIW-i jemgyýetiň saglygyna howp hökmünde ýok etmek üçin diňe ylmy ösüşler ýeterlik bolmaz; bu syýasy we maliýe saýlawy. AIW / AIDS epidemiýasynyň öňüni almak üçin biomedikal, özüni alyp baryş we gurluş jogaplaryny birleşdirýän adam hukuklaryna esaslanýan çemeleşme zerurdyr.